περί πραγματικότητας (α)

	www.protagoras.gr
Πρωταγόρας ο Αβδηρίτης	www.protagoras.gr	Καρνεάδης ο Κυρηναίος

Σελίδα 1

1. Τα υλικα πραγματα (μια πετρα,το φως) ειναι τοσο πραγματικα οσο πραγματικος ειναι ο ανθρωπος.

Τα πραγματα που υπαρχουν σαν σχηματα στο μυαλο των ανθρωπων (η δικαιοσυνη,το καλο) ειναι οσο πραγματικα ειναι τα σχηματα του μυαλου των ανθρωπων, ειναι συνδυασμοι υλικων συστατικων του υλικου πραγματος που ειναι το μυαλο των ανθρωπων.

Τα μεν ειναι υλικα πραγματα, τα δε συνδυασμοι υλικων πραγματων. Αν καταστραφει ενα υλικο πραγμα παραμενουν τα συστατικα του υλικα πραγματα. Αν καταστραφει ενα σχημα δεν παραμενει τιποτα.

Δηλαδη, με αρχαια παραδειγματα, αλλο ο Οδυσσεας και αλλο η Οδυσσεια. Αλλο ενας ανθρωπος ( αυτο το σιχαμερο θηλαστικο μετασκουληκι που δεν ξερω γιατι τοσοι πολλοι - μεταξυ των οποιων και εσυ δυστυχως- ασχολουνται μαζυ του !) και αλλο η εικονα του στο μυαλο του η στο μυαλο αλλων ανθρωπων. με συχρονα παραδειγματα, αλλο το hardware και αλλο το software.

Οι -τρεις , π.χ.- πετρες υπαρχουν ως υλη. Αν θρυματιστουν, θα εξακολουθησουν να υπαρχουν ως σκονη - δεν μπορουν να εξαφανιστουν τελειως. Το τριγωνο που σχηματιζουν υπαρχει μονον ως συγκεκριμενος συνδυασμος των υλικων πραγματων ο οποιος , αν τα υλκα πραγματα δια των οποιων σχηματιζεται διαλυθουν στα εξ ων συνετεθησαν, θα παυσει να υπαρχει, θα εξαφανιστει εντελως.

Χάρακας

2. Συνεπώς μπορούμε να χωρίσουμε τα όντα σε δύο ομάδες: αυτή που περιέχει τα όντα που υπάρχουν μόνο εφόσον τα αντιληφθεί ο ανθρώπινος νους και αυτή που περιέχει όλα τα υπόλοιπα. Έτσι π.χ. το τρίγωνο που σχηματίζουν τρεις πέτρες θα υπάρξει μόνο αν κάποιος άνθρωπος δει έναν σχηματισμό και θελήσει να υπάρξει. Αυτό θα μπορούσε να το κάνει και χωρίς καθόλου πέτρες ή με δεκάδες πέτρες, ή κοιτάζοντας τα άστρα. Μπορεί να φανταστεί το τρίγωνο.

Τώρα μια πέτρα ή ένα οποιοδήποτε άλλο ον υπάρχει σαν μέρος της κοσμικής σούπας ενός μοναδικού Παρμενίδειου όντος. Αλλά υπάρχει σαν ξεχωριστό ον; Δηλαδή μια πέτρα υπάρχει σαν τέτοια ανεξάρτητα από τον άνθρωπο και σε αντιδιαστολή με όλα τα υπόλοιπα όντα;

Οκκαλίδης

3. Μπορουμε να χωρισουμε τα <<οντα>> σε δυο ομαδες. Αυτη που περιεχει τα ιδεατα <<οντα>>, τις ιδεες, που υπαρχουν μονον σε σχεση με τα πραγματικα, τα υλικα οντα, που δεν αποτελουν δηλαδη παρα συνδυασμους, σχηματα φτιαγμενα πανω στα υλικα οντα, (πανω στον ανθρωπινο νου η στο νευρικο πλεγμα των κνιδαριων, π.χ.). Και αυτη που περιεχει τα υλικα οντα που υπαρχουν απο μονα τους ανεξαρτητα απο τα πρωτα- και ανεξαρτητα απο το αν τα πρωτα υπαρχουν η οχι-, που αν δηλαδη τα <<οντα>> της πρωτης κατηγοριας δεν αρχιζαν ποτε να υπαρχουν η επαυαν καποτε να υπαρχουν, αυτα, τα καθ εαυτα, τα υλικα οντα δεν θα παθαιναν τιποτα απολυτως.

Τα υλικα οντα λοιπον υπαρχουν η μπορουν να υπαρχουν η θα μπορουσαν να υπαρχουν απο μονα τους, ενω τα ιδεατα <<οντα>> υπαρχουν μονον ως συνδυασμοι, μεταθεσεις, διαταξεις κ.λ.π., ως σχηματισμοι των υλικων οντων.

Τα υλικα οντα αποτελουν διαχρονικες αναγκαιοτητες , υπαρχουν πραγματικα, ενω τα ιδεατα <<οντα>> αποτελουν εφημερα τυχαια συμβαντα, <<υπαρχουν>> κατα συνθηκη. Θα μπορουσε να μην εχουν υπαρξει οι ιδεες ? Βεβαιως και θα μπορουσε, αν ενας κομητης απο τα βαθη του συμπαντος εβραζε τις πρωτες τσουχτρες. Το οτι ολα αυτα καλα και ωραια πραγματα που δινουν νοημα στην ζωη των ανθρωπων δεν ειναι τιποτε αλλο παρα ιστορικα ατυχηματα, θα μπορουσαν να ειναι αλλιως η να μην εχουν υπαρξει καθολου, αυτη την πολυ απλη λογικη διαπιστωση, το βαθυτερα στρωματα του εγκεφαλου μας δεν την αφηνουν να ανεβει στην επιφανεια - και απο εξελικτικη σκοπια καλα κανουν.

Το ερωτημα του Παρμενιδη δεν ηταν αν τα μεν υπαρχουν πραγματικα και ανεξαρτητα απο τα δε. Δεν ασχολιοταν ο ανθρωπος με τα συμβαντα, ασχολιοταν με την ουσια. Αναρωτιοταν αν και πως, με ποιο τροπο, υπαρχουν πολλα οντα και οχι μονον ενα η κανενα. Εκ παντων εν και εξ ενος παντα ??? Αν ναι, πως και γιατι ?

Χάρακας

Μηπως ειναι καλλιτερα να εκσυγχρονισουμε λιγο τα παραδειγματα μας? Επαναλαμβανω την θεση . Το hardware ειναι διαφορετικο πραγμα, και φιλοσοφικα/οντολογικα, απο το software. Το ενα εχει υλικη υπαρξη, υπαρχει απο μονο του και ανεξαρτητα απο το συγκεκριμενο software και οποιοδηποτε software, και εαν θρυμματιστει θα παραμεινει σε υλικη μορφη ως σκονη η ατομα πυριτιου η ηλεκτρονια και quarks, ενω το αλλο αν σβυστει απο τον σκληρο δισκο, θα σβυστει αρχικα και απο την μνημη των ανθρωπων που το χρησιμοποιησαν, αργοτερα και απο την μνημη αυτων που το εγραψαν...

Χάρακας

4. Το ερώτημα που τίθεται δεν είναι αν υπάρχει γενικά ύλη, αλλά αν υπάρχουν τα μεμονωμένα όντα που αντιλαμβανόμαστε εμείς σαν τέτοια και βέβαια αν είναι αυτή η πραγματική τους φύση. Νομίζω ότι το βαθύτερο ή πλήρες νόημα των όντων και η τάξη του κόσμου είναι οπωσδήποτε ακατάληπτα για τον άνθρωπο και ίσως είναι και ανύπαρκτα αλλά το πρόβλημα είναι στο τι θεωρούμε "βαθύτερο" ή "πλήρες". Θα συμφωνήσω ότι ο νους επεξεργάζεται την αντίληψη των όντων που του προσφέρουν οι αισθήσεις σύμφωνα με κάποιο ή κάποια μοντέλα (αλγόριθμους ή κλείδες) συμβατά με την λειτουργία του και τα αποκρυπτογραφεί σύμφωνα με αυτά. Το νόημα που προκύπτει εξαρτάται από το αλγοριθμικό μοντέλο που χρησιμοποιήθηκε και μπορεί να είναι περισσότερο ή λιγότερο χρήσιμο στον κάτοχό του για την αντιμετώπιση του κόσμου. Προφανώς, τα εντελώς άχρηστα μοντέλα έχουν ήδη εκλείψει μαζί με τους επινοητές τους. Έτσι η ίδια πληροφορία μπορεί να αναπαρασταθεί με πολλές έννοιες ανάλογα με τις ανάγκες της στιγμής: παρατηρώντας μπροστά στα πόδια του, ο άνθρωπος μπορεί να δει “έδαφος”, “χώμα”, “μικρές πέτρες”, “μεγάλες πέτρες” “σωρό”, “χαλίκια”, ή ακόμα και τρίγωνα ή άλλα γεωμετρικά σχήματα. Το τι βλέπει εξαρτάται από το τι χρειάζεται εκείνη τη στιγμή. Μου φαίνεται λοιπόν ότι από το ασχημάτιστο συνονθύλευμα ύλης στα πόδια του, θα προκύψουν αυτά τα όντα που χρειάζεται ο νους.

Οκκαλίδης

5. Τα πραγματικα υλικα μεμονωμενα οντα ειναι τα στοιχειωδη σωματιδια. Τα αλλα ολα ειναι συνοθυλευματα υλικων οντων, συγκεντρωσεις οντων, αποικιες οντων, οργανισμοι οντων, κοινωνιες οντων,κ.λ.π. Συμφωνω οτι η <<τελικη>> τους φυση ειναι ακαταληπτη απο οποιαδηποτε νοηση, πολλω μαλλον την περιορισμενη νοηση του θηλαστικου που λεγεται ανθρωπος. Αυτα τα οντα δεν τα αντιλαμβανομαστε σαν τετοια,και δεν θα μποριυσαμε να τα αντιληφθουμε σαν τετοια, γιατι τετοια ειναι μονον για τον ευατο τους (καθ εαυτα). Αυτο που ονομαζουμε <<αντιληψη>> δεν ειναι τιποτε αλλο απο ενα σχημα στον εγκεφαλο μας, που με την σειρα του ειναι ενα συνοθυλευμα νευρικων κυτταρων, που ειναι ενα συνοθυλευμα οργανικων μοριων,κ.λ.π. Το σχημα αυτο δεν ειναι το μονο που θα μπορουσε να σχηματιστει στο μυαλο του ανθρωπου απο την πρωτη υλη που αποτελει το συνοθυλευμα. Τα ενστικτα - τοποτηρητες της φυσικης επιλογης, οι εμπειριες και οι γνωσεις, οι επιθυμιες της στιγμης, ολα μετασχηματιζουν το πρωταρχικο υλικο σε καινουργια ,πιθανοτατα χρησιμα, σχηματα. Ακομα και απο τα αισθητηρια οργανα μεχρι την αντιληψη εχουμε μετασχηματισμους.Τα χρωματα του φασματος ειναι πιο λιγα απο οσα βλεπουμε, π.χ.

Η φυσικη επιστημη- αγνωστη και απεχθης στους σοφιστες- ειναι η μοναδικη προσπαθεια του νου να καταλαβει τα υλικα οντα με τους λιγοτερους δυνατους μετασχηματισμους. Μπορουμε να ονομασουμε <<Μαθηματικα>> τα καθε φορα απλουστερα νοητικα σχηματα που προκαλουν στην νοηση μας τα συνοθυλευματα των υλικων αντικειμενων. Οι πιο πρωταρχικες σχεσεις, ιδιοτητες των υλικων οντων λοιπον σχηματιζουν στην νοηση μας τα σχηματα που ονομαζ=

Χάρακας

6. Για να διευκολυνθούμε, από εδώ και εμπρός, στη διατύπωση θα ονομάσω – ορίσω ότι τα πράγματα, τα γεγονότα και οι ιδιότητες μπορούν να ονομαστούν “όντα” σε συμφωνία με τους αρχαίους. Επιπλέον θα ονομάσω “οργάνωση” ή “τάξη” την εκδήλωση μιας ομάδας σχέσεων μεταξύ κάποιων όντων, σχέσεων που θα μπορούσαν, αν ήταν γνωστές, να διατυπωθούν με έναν ή περισσότερους κανόνες. Έτσι και αλλιώς ο αριθμός αυτών των κανόνων θα έπρεπε να είναι αρκετά μικρός ώστε να είναι εύκολη η καταγραφή και η διατύπωσή τους μέσω της γλώσσας αλλά κυρίως η γρήγορη χρήση τους από τον νου. Και τέλος θα ονομάσω “χρήσιμο” αυτό το ον που αυξάνει τις πιθανότητες επιβίωσης του ανθρώπου. Νομίζω ότι μπορούμε να αποδεχτούμε την ιδέα αυτή σαν υπόθεση εργασίας αφού μπορούμε εύλογα να υποθέσουμε ότι όλη η συζήτηση περί κόσμου δεν θα ξεκινούσε καθόλου αν το είδος είχε εκλείψει πίσω εκεί στην αυγή της εμφάνισης του Homo sapiens. Ο άνθρωπος λοιπόν αντιλαμβάνεται τουλάχιστον κάποια στοιχειώδη οργάνωση των όντων.

Τώρα, είτε τα όντα βρίσκονται “πράγματι” σε κάποια λανθάνουσα οργάνωση την οποία συλλαμβάνει ο άνθρωπος ή δεν βρίσκονται “πράγματι” αλλά ο άνθρωπος αντιλαμβάνεται μια τέτοια οργάνωση, πρέπει πάντως να δεχτούμε πως αυτή η οργάνωση είναι χρήσιμη στον άνθρωπο. Μου φαίνεται λοιπόν πως η δράση της χρησιμότητας αυτής της αντίληψης οργάνωσης πάνω στην εξέλιξη του ανθρώπινου είδους για εκατομμύρια χρόνια οδήγησε στην ανάδειξη της αφηρημένης αλλά από παντού υμνούμενης έννοιας της “πραγματικότητας” ή “αλήθειας”.

Η “πραγματικότητα” ή “αλήθεια” (η ανθρώπινη αλήθεια, για να είμαι ακριβής) μπορεί να ανήκει σε μια από τρεις εξής κατηγορίες που αντιπροσωπεύονται από τα παρακάτω παραδείγματα:

Η “πραγματικότητα” ή “αλήθεια” πως τα πράγματα που βρίσκονται ψηλά πέφτουν αν δεν τα εμποδίζει κάτι (με ότι σημαίνει συνήθως “πράγματα”, “ψηλά”, πέφτουν” και “εμποδίζει”)
Η “πραγματικότητα” ή “αλήθεια” πως το τρίγωνο έχει τρεις γωνίες (με ότι σημαίνει γωνία και ότι συνεπάγεται από αυτό)
Η “πραγματικότητα” ή “αλήθεια” πως “σκέφτομαι άρα υπάρχω” και πως α = α.

Η πρώτη κατηγορία βέβαια αφορά την επαναλαμβανόμενη, εξαντλητική καταγραφή της “πραγματικότητας” όπως επιβεβαιώνεται από τα θετικά ή αρνητικά αποτελέσματά της στον άνθρωπο – παρατηρητή. Η δεύτερη κατηγορία αφορά αυτοεπιβεβαιούμενες προτάσεις που στην πραγματικότητα αποτελούν διαφορετικές διατυπώσεις της ίδιας σκέψης. Η τρίτη κατηγορία αφορά πανανθρώπινα αποδεκτές αλλά αναπόδεικτες ιδέες που ωστόσο δίνουν την αίσθηση του αληθινού, κυρίως επειδή η αντίθετη άποψη (π.χ. α Ή α) φαίνεται παράλογη.

Από τις τρεις παραπάνω κατηγορίες αληθειών η πρώτη ήταν βέβαια η σημαντικότερη για την επιβίωση του ανθρώπου και συνεπώς η αποδοχή της αποδείχθηκε χρήσιμη στο να καθόμαστε εδώ και να συζητούμε σήμερα. Η φυσική επιλογή εξασφάλισε ότι όσοι, συγκεκριμένοι, άνθρωποι πιθανόν διαφωνούσαν με κάποιες από τις αλήθειες αυτής της κατηγορίας, δεν άφηναν πολλούς απογόνους. Η πληρέστερη κατανόηση της υπονοούμενης τάξης του κόσμου αύξανε τις πιθανότητες επιβίωσης και έτσι δημιουργήθηκε ισχυρό κίνητρο για την έρευνα, τον πειραματισμό, την απομνημόνευση και κυρίως την διάδοση τέτοιων "αληθειών".

Μου φαίνεται λοιπόν ότι η αρχική χρήση των λέξεων “πραγματικότητα” ή “αλήθεια” συναντιόνταν σε εκφράσεις του τύπου: “νόμιζα πως η σπηλιά ήταν άδεια, αλλά στην πραγματικότητα (ή η αλήθεια ήταν ότι) μέσα υπήρχε μια αρκούδα” ή “νόμιζα πως ήταν φίλος αλλά στη πραγματικότητα (ή η αλήθεια ήταν ότι) με μισούσε”. Ή "παρίστανε τον δικηγόρο αλλά στην πραγματικότητα ήταν ψαράς". Και στις τρεις αυτές περιπτώσεις η πραγματικότητα εκδηλώθηκε με μια σαφή και αρνητική για τον ομιλούντα ενέργεια κάποιου όντος και αναφέρεται σε μια κατάσταση διαφορετική από αυτή που αντιλαμβανόταν ο ομιλών.

Η αποτελεσματικότητα όμως τέτοιων μηνυμάτων ήταν σημαντική για την ανθρώπινη επικοινωνία και έτσι η χρήση αυτών των λέξεων διαδόθηκε και τελικά μας παρέσυρε σε αντιφάσεις όπως: “πιστεύω ότι τα φαντάσματα είναι πραγματικά” ή παραδοξολογίες όπως "παρίστανε τον ταξιδιώτη αλλά στην πραγματικότητα ήταν άγγελος" ή “ένας είναι ο πραγματικός (αληθινός) θεός”, κ.λ.π.

Η “πραγματικότητα” ή “αλήθεια” δεν είναι ιδιότητες αλλά δύο από τις άπειρες κατηγορίες που μπορεί να επινοήσει ο άνθρωπος και στις οποίες μπορούμε να ταξινομήσουμε όσα όντα θέλουμε και όπως μας βολεύει. Μπορούμε να κάνουμε μια ταξινόμηση που θα είναι χρήσιμη ή καλλίτερη από μια άλλη ή μια χειρότερη ή άχρηστη. Έτσι μπορείς να ισχυριστείς πως "Τα πραγματικά υλικά μεμονωμένα όντα είναι τα στοιχειώδη σωματίδια" επειδή αποφάσισες να ταξινομήσεις τα στοιχειώδη σωματίδια στην κατηγορία "πραγματικά όντα". Δεν μας δίνεις όμως καμιά χρήσιμη πληροφορία με αυτό.

Οκκαλίδης

7. Ολοκληρη η ανθρωποκεντρικη θεωρηση του κοσμου ξεκιναει απο ενα αρχικο προπατορικο αμαρτημα του νου, το οποιο οι σοφιστες επιμελως αποκρυπτουν : Οτι τα "πραγματικα", τα "καθ εαυτα", τα"οντως οντα", τα υλικα οντα δεν διαφερουν απο τις ιδιοτητες τους . Οτι οι τρεις πετρες δεν ειναι τιποτε αλλο απο το αθροισμα των τις ιδιοτητων τους, απο το σχημα τους, το χρωμα τους, την υφη τους, το βαρος τους, την εικονα τους, την αντιληψη τους, την αναμνηση τους, κ.λ.π. Και ποιος διακρινει το σχημα και το χρωμα τους, ποιος ψηλαφει την επιφανεια τους, ποιος τις ζυγιζει, τις βλεπει, τις καταλαβαινε, τις θυμαται ? Ποιος επινοει ιδιοτητες ιδιοτητων και σκαρωνει μεσα στο κοσμικο χαος πυργους απο εφημερες ιδιοτητες που δεν ειναι τιποτε αλλο απο εργαλεια και οπλα επιβιωσης? Το αγαπημενο μας θηλαστικο ο ανθρωπος. Παντων πραγματων μετρον ανθρωπος...Αρα ολα ειναι ανθρωπινα δημιουργηματα που μπορει να ειναι και ετσι και αλλιώς, και καλα κανουμε και λεμε και ξελεμε, ολα ειναι σχετικα, ολα ειναι γκρι, τι ψαχνεις ψυλους στα αχυρα, ετσι ειναι η ζωη, ζωη σε λογου μας και εμεις καλα ναμαστε και συνεπώς πιασε ενα ακομα καραφακι ουζο...

Ο σοφιστικος σολιπσισμος, ακομη και με τις "νεωτερες" χρησιμοθηρικες εξελικτικες του διεστραμενες εκδοχες του δεν ειναι τιποτε αλλο απο μια ανθρωποκεντρικη απατη , πραξη δειλιας και στροθουκαμιλισμος μπροστα στην φοβερη για πολλους θαυμασια κοσμικη ταξη.

Χάρακας

8. Η ύπαρξη μίας, μοναδικής “φοβερή για πολλούς θαυμάσια κοσμική τάξη” την οποία οι άνθρωποι ανακαλύπτουν σιγά-σιγά είναι μια υπόθεση (ένα δόγμα μάλλον) που σχετίζεται με ένα, σχεδόν θρησκευτικό, συμπαντικό ανιμισμό. Αν δεν θέλουμε να μιλήσουμε για την θερμοδυναμική τάξη (γιατί τότε ο μέγιστη δυνατή τάξη, η μέγιστη ενθαλπία υπήρξε πριν από την έναρξη του σύμπαντος), η τάξη είναι αυτή που αντιλαμβάνεται ο άνθρωπος και διατυπώνεται με την μορφή ενός λιγότερο ή περισσότερο απλού (για τον άνθρωπο βέβαια) κανόνα. Προκύπτει από το φιλτράρισμα, την αποκωδικοποίηση των πληροφοριών που προσφέρει η εμπειρία και φυσικά εξαρτάται από το “κλειδί” ή το “φίλτρο” που θα χρησιμοποιηθεί. Έτσι η αντίληψη της ακολουθίας 1,3,5,7,9,11 παράγει τον κανόνα “περιττοί αριθμοί μέχρι και το 11” και θα μπορούσες να ισχυριστείς ότι οι περιττοί αριθμοί είναι πράγματι μέρος μιας συγγενούς κοσμικής τάξης (ή μιας συγγενούς κοσμικής πραγματικότητας) αφού πάντα υπήρχαν και πάντα θα υπάρχουν ανεξάρτητα από τον άνθρωπο. Πες μου όμως, ποια είναι η τάξη, ποιος είναι ο κανόνας που περιγράφει την παρακάτω ακολουθία : 58,96,1,71,58,97,1,128,50,98,1 ;

[Δεν πρόκειται για μαθηματικό πρόβλημα αλλά για μια αλληλουχία εντολών ενός μικροεπεξεργαστή (του Ζ80 συγκεκριμένα) που εκτελεί την πρόσθεση των αριθμών 352 και 353. Είναι προφανές ότι αυτή η “τάξη” ήταν ανύπαρκτη πριν από την παραγωγή του συγκεκριμένου επεξεργαστή και αναδύθηκε ή προέκυψε εξαιτίας του ανθρώπου και μόνον.]

Οκκαλίδης

9. Δεν μιλουμε για την ταξη που υπαρχει η οχι σε μια μαθηματικη η φυσικη ιδιοτητα καποιου πραγματος. Το ζητημα που εθεσαν οι Προσωκρατικοι και το οποιο οι σοφιστες επιμελως αποκρυπτουν ειναι η ταξη του ιδιου του Κοσμου, η ταξη των υλικων, πραγματικων οντων που χαρακτηριζει το υλικο συμπαν - και που ακριβως γιαυτο ονομαστηκε Κοσμος και οχι Χαος.

Υπαρχει ο Κοσμος η οχι ? Ειναι μια ψευδαισθηση, ενα αποκυημα της ανθρωπινης φαντασιας? Ενα δογμα της δυτικης σκεψης? Μπορει ο σοφιστης μας να φαντασθει μια αλλη εξισωση για το ηλεκτρονιο, η για οποιοδηποτε υλικο ον, και να μας πεισει οτι αντανακλα σε καποιο βαθμο την υπαρξη μιας αλλης, διαφορετικης ταξης η αταξιας που η απατη της δυτικης φυσικης επιστημης δεν αφηνει να αποκαλυφθει? Ειναι τοσο καταπληκτικα περιτεχνο αυτο το δογμα και τοσο μεγαλοι καλλιτεχνες οι δημιουργοι του, ωστε να εμφανιζεται μια ανυπαρκτη ταξη ολων των υλικων οντων εκει που υπαρχει μονον ενα χαοτικο συνοθυλευμα?

Ο κοσμος ειναι ενας απλος μηχανισμος, μια απλη μαθηματικη εξισωση, ενα απλο υπολογιστικο προγραμμα, ενας απλος παλμος - παντως ΔΕΝ ειναι ενα απλο χαος.

Χάρακας

21-6-2005

10. Η ερώτηση αν υπάρχει ή όχι “ο Κόσμος” δεν έχει νόημα. Αυτό που ρωτάς είναι αν υπάρχει ένας, μοναδικός, “αληθινός” κόσμος σε αντίθεση με κάποιον / κάποιους άλλους “ψεύτικους”. Δεν έχουμε μια αντίθεση ανάμεσα σε έναν “Κόσμο – τάξη” και σε ένα “Χάος- αταξία”. Πιστεύω ότι συμφωνείς και εσύ πως κάποιο χάος υπάρχει όπως ακριβώς συμφωνώ και εγώ ότι κάποια τάξη υπάρχει. Ο άνθρωπος όμως ανακαλύπτει συνεχώς νέα τάξη στο σύμπαν, εκεί ακριβώς όπου νόμιζε ότι υπήρχε χάος και θα τολμήσω να πω ότι ανακαλύπτει νέο χάος εκεί που νόμιζε ότι υπήρχε τάξη.. Είναι όμως η μοναδική Τάξη που συμπληρώνεται σταδιακά καθώς αυξάνει η γνώση μας ή είναι μια από τις πολλαπλές δυνατότητες για τάξη στο σύμπαν και είναι αυτή που αντιλαμβανόμαστε, αυτή που μπορούμε να κατανοήσουμε, αυτή που μας ωφελεί;

Φαντάσου έναν σωρό κλαδιά που σίγουρα ρίχτηκαν στην τύχη καθώς κάποιος γεωργός κλάδευε τις ελιές του. Για εμάς που έχουμε εμπλακεί σε μια θεωρητική συζήτηση είναι οπωσδήποτε ένα χάος, μια αταξία. Όχι όμως στον νου άλλων ανθρώπων:

Για τον Κλαδευτή θα μπορούσε να υπάρχει η τάξη των Κλαδιών για την Σόμπα των Κλαδιών για τον Φούρνο, των Κλαδιών για την Γίδα και των Κλαδιών που είναι Άχρηστα
Για τον Κηπουρό θα μπορούσε να υπάρχει η τάξη των Πασάλων, των Ίσιων Μακρυών Κλαδιών, των Ίσιων Κοντών Κλαδιών και των Άχρηστων Κλαδιών (που σίγουρα είναι διαφορικά από τα Άχρηστα της παραγράφου 1)
Για το παιδί θα μπορούσε να υπάρχει η τάξη των Κλαδιών Κατάλληλων για Αλογάκι, των Κλαδιών Κατάλληλων για Σπαθί, των Κλαδιών Κατάλληλων για Λόγχη και των Άχρηστων Κλαδιών (που σίγουρα είναι διαφορικά από τα Άχρηστα των παραγράφων 1 & 2)
Για την νοικοκυρά θα μπορούσε να υπάρχει η τάξη των Δύο Ίσων Μακρυών Κλαδιών Κατάλληλων για το Σκοινί της Μπουγάδας και των Άχρηστων Κλαδιών (που σίγουρα είναι διαφορικά από τα Άχρηστα των παραγράφων 1, 2 & 3)
Για τον περαστικό Ηρακλή θα μπορούσε να υπάρχει η τάξη των Κλαδιών Κατάλληλων για Ρόπαλο και των Άχρηστων Κλαδιών (που σίγουρα είναι διαφορικά από τα Άχρηστα των παραγράφων 1, 2, 3 & 4)

…και έτσι θα μπορούσαμε να συνεχίσουμε επ’ άπειρο. Ακόμα και η ανακάλυψη της Συγκέντρωσης των Κομμένων Κλαδιών μετά από αιώνες από τους Αρχαιολόγους θα οδηγούσε τους ανθρώπους στο συμπέρασμα ότι εκεί υπήρχε κάποτε ελαιώνας.

Ο Άνθρωπος λοιπόν Ταξη-νομεί τα όντα του σύμπαντος και δημιουργεί Κόσμο. Αυτή είναι η βασική ανθρώπινη νοητική λειτουργία.

Οκκαλίδης

24-6-2005

11.

1. Συμφωνω, - καποιο χαος υπαρχει - και επαυξανω μαλιστα. Υπαρχει πολυ χαος, και αποδεικνυεται οτι θα υπαρχει ακομη περισσοτερο και για παντα. Ειναι ομως γνωσιολογικο χαος και οχι οντολογικο. Η χρησιμοποιηση των <<αρρητων>> αριθμων στην κλασσικη μηχανικη εμφανιζει εναν χαοτικο κοσμο οπου καθε μακροπροθεσμη προβλεψη - για την μελλοντικη κινηση μιας μπιλλιας μπιλλιαρδου,π.χ.- αποδεικυεται αδυνατη. Αλλα οι μπιλλιες τωνν μπιλλιαρδων ολου του κοσμου συνεχιζουν, και θα συνεχιζουν οσο υπαρχουν για παντα, απτοητες την απολυτα τακτικη τους κινηση. Η κινηση τους δηλαδη ειναι οντολογικα τακτικη αλλα γνωσιολογικα χαωδης. Αλλα οι σοφιστες μας επιμενουυν να μην διακρινουν καμμια διιαφορα, εξαντλωντας την υποτιθεμενη ευστροφια τους σε γλωσσικα παιχνιδια.

2. Η ταξη για τον ανθωπο - και τους ανθρωπους 1,2,3,4,5 - ειναι φυσικο να εμφανιζεται πολλαπλη, αφου πολλαπλοι ειναι οι τροποι αντιληψης και οι επιθυμιες των θλιβερων αυτων θηλαστικων μεταπιθηκων. Αλλα αυτες οι συμπληρωματικες η οχι μεταξυ τους ταξεις δεν ειναι, οπως ματαιως προσπαθει να εξηγησει ο προσωκρατικος στον σοφιστη, παρα ιδιοτητες υλικων οντων, σχηματα πραγματικων οντων στο μυαλο του καθε ανθρωπου, δεν ειναι πραγματικες αλλα φαινομενικες.Τα υλικα οντα απο τα οποια αποτελειται ολο αυτο το συνοθυλευμα που ονομαζει κανεις με πολλες λεξεις - και δικαιως, αφου τα οντα πολλαχως λεγονται -, αυτα λοιπον τα υλικα οντα υπαρχουν απο μονα τους καθ εαυτα και εν απολυτω ταξει -και καμμια σοφιστεια δεν μπορει να κατασκευασει οχι πολλες αλλα ουτε δυο αντικρουομενες ταξεις για αυτα. Πολλες φορες φαινεται να υπαρχουν φυσικα παραδοξα, αλλα τελικα παντα αποδεικνειεται οτι δεν προκειται παρα για αντιφασεις στην γλωσσα περιγραφης, δηλαδη γνωσιολογικες αντιφασεις, και οχι για πραγματικες οντολογικες αντιθεσεις. Κανεις ποτε δεν βρεθηκε να πρεπει να διαλεξει μεταξυ περισσοτερων της μιας ταξεων στην πραγματικη φυση - και οχι στην θεωρητικη - ενος υλικου αντικειμενου. Κανενα πραγματικο αντικειμενο δεν εχει ερμαφροδιτη οντολογικη υπαρξη, αλλα απλως εμφανιζεται υπο πολλαπλες μορφες, σχηματα στο μυαλο των ανθρωπων, ιδιοτητες. Δυστυχως για τους σοφιστες και τους εφοριακους, ο Κοσμος ειναι μονον ενας !

3. Ποιος λοιπον ειναι ο <<θρησκευομενος ανιμιστης>>? Αυτος που αρκειται στο να προσπαθει να ανακαλυψει την ουσιαστικη ταξη του κοσμου οπως αυτη του αποκαλυπτεται σταδιακα αλλα σταθερα, μεσα στο φαινομενικο χαος του συμπαντος? Η αυτος που ως θρασυτατος μαθητευομενος μαγος ισχυριζεται οι <<δημιουργει κοσμους>> και <<ταξινομει την φυση>>, ενω δεν κανει τιποτε αλλο παρα να ταξινομει φενακες και να ανακατευει τα σχηματα του ταραγμενου μυαλου του? Ας παρει ο σοφιστης μας τα κουβαδακια του και ας παει να παιξει παραπερα. Ευτυχως ο Κοσμος, αυτος ο θαυμαστος δημιουργος του που αγνομονως αγνοει, του εχει γεναιοδωρα εξασφαλισει αφθονη αμμο.

Χάρακας

1-7-2005

12. Αφού θέλεις να ανακαλύψεις την τάξη του σύμπαντος θα πρέπει τουλάχιστον να την ορίσεις. Αν χρησιμοποιήσουμε την θερμοδυναμική έννοια της τότε, όπως υπαινίχθηκα νωρίτερα, το σύμπαν βρίσκεται σε μια διαδικασία διαρκώς φθίνουσας τάξης κατά τη φορά της αύξησης της εντροπίας και συνεπώς η μέγιστη δυνατή τάξη υπήρξε πριν από το big bang. Η θερμοδυναμική τάξη της μπογιάς μέσα στο κουτί της είναι οπωσδήποτε μεγαλύτερη από την μπογιά στον τοίχο, αλλά για εμάς ισχύει το αντίθετο και κάνουμε τα πάντα για να το πετύχουμε. Αυτό, όπως και το παράδειγμα με το θρυμματισμένο ποτήρι του Hawking (όπως γράφεις στην μετάφραση που έκανες για το “Χρονικό του Χρόνου”), αφορά τεχνητά αντικείμενα με σαφή χρήση οπότε είναι εύκολο να αποφασίσουμε πότε βρίσκονται σε τάξη και πότε σε αταξία (πάντα όμως από την ανθρώπινη άποψη). Αν όμως ασχοληθούμε με κάποια χαλίκια, πότε βρίσκονται σε τάξη, όταν είναι ενσωματωμένα σε ένα βράχο ή όταν κείνται σκόρπια στο έδαφος; Η τάξη είναι απλώς ζήτημα χώρου;

Αυτή η θερμοδυναμική τάξη είναι αδιάφορη για τον άνθρωπο. Νομίζω, (και θα ήθελα να τονίσω αυτό το “νομίζω”) ότι η έννοια της “τάξης” στην ανθρώπινη γλώσσα αφορά την έννοια της ύπαρξης μιας ομάδας σχέσεων μεταξύ κάποιων όντων, σχέσεων που θα μπορούσαν, αν ήταν γνωστές, να διατυπωθούν με έναν ή περισσότερους απλούς κανόνες. Ο αριθμός αυτών των κανόνων θα έπρεπε να είναι αρκετά μικρός ώστε να είναι εύκολη η καταγραφή και η έκφρασή τους μέσω της γλώσσας αλλά κυρίως η γρήγορη χρήση τους από τον νου. Τέλος θα υποθέσω ότι αυτοί οι κανόνες πρέπει να είναι χρήσιμοι (όπου “χρήσιμο” αυτό που αυξάνει τις πιθανότητες επιβίωσης του ανθρώπου). Έτσι η αντίληψη της τάξης είναι καθαρά μια ανθρώπινη δυνατότητα και έχει προκύψει από την εξέλιξη του είδους για αυτό και η τάξη συνδέεται από την αρχαιότητα με το καλό: ΠΛΑΤ. "Γοργίας" 506e: " κόσμος τις ἄρα ἐγγενόμενος ἐν ἑκάστῳ ὁ ἑκάστου οἰκεῖος ἀγαθὸν παρέχει ἕκαστον τῶν ὄντων". Θα ήμουν πολύ περίεργος να ακούσω για μια τάξη ανεξάρτητη από τον άνθρωπο, δηλαδή κανόνες που περιγράφουν σχέσεις όντων σε μη ανθρώπινο κώδικα – γλώσσα. Αν ακόμα διαφωνείς, σε παρακαλώ εξήγησέ μου γιατί η τάξη Α: μονοί αριθμοί, ζυγοί αριθμοί, μηδέν είναι μεγαλύτερη από την τάξη Β: 0,1,2,3,4,5,6,7,8,…….. Ποιο είναι το κριτήριο που κάνει την γενίκευση της τάξης Α καλλίτερη από την παράθεση ολόκληρης της αλληλουχίας των αριθμών σύμφωνα με την τάξη Β;

Μου φαίνεται λοιπόν ότι το “βαθύτερο” ή “πλήρες” νόημα, ή “πραγματική φύση” των όντων και η “πραγματική” τάξη του σύμπαντος είναι ασαφείς έννοιες και σύμφωνα με τον Γοργία, οπωσδήποτε ακατάληπτες για τον άνθρωπο. Και, παρά την βεβαιότητα σου για το αντίθετο, ίσως είναι και ανύπαρκτες. Ο νους επεξεργάζεται την αντίληψη των όντων που του προσφέρουν οι αισθήσεις σύμφωνα με κάποιο ή κάποια μοντέλα (αλγόριθμους ή κλείδες) συμβατά με την λειτουργία του και τα αποκρυπτογραφεί σύμφωνα με αυτά. Το νόημα και η τάξη που προκύπτει εξαρτάται από το αλγοριθμικό μοντέλο που χρησιμοποιήθηκε και μπορεί να είναι περισσότερο ή λιγότερο χρήσιμο στον κάτοχό του για την αντιμετώπιση του κόσμου.

Βέβαια, σε οποιαδήποτε αλληλουχία φαινομένων υπάρχει πάντα και ένας κανόνας που την περιγράφει, έστω και αν αυτός ο κανόνας είναι αυτή η ίδια η αλληλουχία. Αυτό που ζητούμε όμως είναι η γενίκευση που θα γεννήσει έναν, πιο εύκολο στην απομνημόνευση και χρήση, κανόνα και θα επιτρέψει τον άνθρωπο να τον χρησιμοποιεί γρήγορα για να προβλέψει το αμέσως επόμενο φαινόμενο της αλληλουχίας, αυτό που δεν έχει συμβεί ακόμα. Πολλές φορές αυτό είναι ένα ζήτημα ζωής και θανάτου. Και η ζωή ή ο θάνατος είναι αυτά που θα αποφασίσουν αν η προκύπτουσα τάξη είναι μικρή, μεγάλη, επαρκής, ή ανεπαρκής.

Οκκαλίδης

7-7-2005

13. Διαφωνώ με την άποψη του κυρίου Χάρακα περί της θέσης του ανθρώπου στην συζήτηση. Ο άνθρωπος μπορεί να είναι σκουλήκι, μεταπίθηκος, ή ό,τι άλλο θέλει ο κύριος Χάρακας – και εγώ συμφωνώ και επαυξάνω – αλλά δεν μπορεί να μην κατέχει κεντρική θέση σε μία φιλοσοφική συζήτηση ανθρώπων. Όχι για λόγους αλαζονείας ή ναρκισσισμού, αλλά για πρακτικούς λόγους και λόγους μεθόδου.

Ο πρώτος λόγος είναι σχετικός με τον συλλογισμό του Descartes ο οποίος οδήγησε στο “σκέπτομαι άρα υπάρχω” (cogito ergo sum), ο οποίος συλλογισμός – ειρήσθω εν παρόδω – για να υπάρξει έπρεπε πρώτα άνθρωποι όπως ο Πρωταγόρας, ή ίσως κυρίως ο Πρωταγόρας, να καθαρίσουν την φιλοσοφίας από κάθε είδους δόγματα. Εδώ θα διαφωνήσω με τον κύριο Οκκαλίδη, και συγκεκριμένα με την παρέμβασή του υπ’ αριθμόν 6, όπου λέει ότι αυτή η αλήθεια (σκέπτομαι άρα υπάρχω) είναι αναπόδεικτη. Για εμένα αυτή είναι η μόνη αποδεδειγμένη αλήθεια, για κάθε πραγματικό, σκεπτόμενο ον. Και βέβαια ισχύει μόνο για το συγκεκριμένο σκεπτόμενο ον. Εν προκειμένω, το μόνο το οποίο μπορώ εγώ να ξέρω με βεβαιότητα είναι η δική μου ύπαρξη. Εσείς πάλι, αν υπάρχετε, μόνο για την ύπαρξη του εαυτού σας μπορείτε να είστε βέβαιοι. Ο υπόλοιπος κόσμος μπορεί να είναι πλάσμα της φαντασίας μου, ή το αποτέλεσμα της υποβολής ενός δαίμονα στο πνεύμα μου. Σε αυτή την τελευταία περίπτωση υπάρχει ένας και μόνον άνθρωπος στον κόσμο (εγώ), άρα η φιλοσοφική ενασχόληση με τον εαυτό μου είναι αναγκαία.

Υπό το ανωτέρω πρίσμα, ότι δηλαδή ο κόσμος μπορεί να είναι φανταστικός, η ιεράρχηση των αληθειών τις οποίες ανέφερε ο κ. Οκκαλίδης είναι αντίστροφη. Δηλαδή, υπέρτατη και μόνη αποδεδειγμένη αλήθεια είναι το “σκέπτομαι άρα υπάρχω”, λιγότερο βέβαιες είναι οι μαθηματικές αλήθειες, π.χ.: Πυθαγόρειο θεώρημα, αφού θα μπορούσε να τις διαστρεβλώνει ο δαίμονάς μου, και μικρότερης φιλοσοφικής αξίας είναι οι φυσικές αλήθειες, π.χ.: η βαρύτητα, αφού η πιθανότητα να μην υφίστανται καν είναι μεγαλύτερη.

Ας πάρουμε τώρα την περίπτωση κατά την οποία υπάρχει κάποιος κόσμος, του οποίου μία προβολή λαμβάνουμε μέσω των αισθήσεών μας. Σε αυτή την περίπτωση η προβολή του κόσμου εξαρτάται καθοριστικά από τις ίδιες τις αισθήσεις και τα όργανα επεξεργασίας (εγκέφαλος, κλπ). Άρα πάλι η μελέτη του ανθρώπου είναι θεμελιώδης για την φιλοσοφία. Παρεπιμπτόντως: αυτό είναι και το αρχικό ζήτημα της συζήτησης.

Ακόμα και αν ξεπεράσουμε όλες αυτές τις υποθέσεις και δεχθούμε ότι ο κόσμος όπως τον αντιλαμβανόμαστε είναι πραγματικός, η ενασχόληση με αυτόν τον κόσμο χωρίς να μας απασχολεί η θέση μας σε αυτόν είναι μάταια και ανούσια για εμένα τουλάχιστον. Όπως λέει και ο Αλέκος Σακελλάριος δια στόματος Ντίνου Ηλιόπουλου στην ταινία “ο φίλος μου ο Λευτεράκης” (περίπου): “…αν υπάρχει αυτός (ο Λευτεράκης) τότε δεν υπάρχω εγώ, και αν δεν υπάρχω εγώ τότε… στάχτη και μπούρμπερι!”. Φυσικά η κωμωδία δεν είναι φιλοσοφία, αλλά προσωπικά με εκφράζει η άποψη ότι πρώτα πρέπει να με αφορά η θέση μου στον κόσμο και μετά όλα τα υπόλοιπα. Στο πιθανό ερώτημα γιατί δεν με ενδιαφέρει ένας κόσμος στον οποίο δεν μετέχω απαντώ ότι τέτοιοι κόσμοι δύνανται να υπάρχουν άπειροι τω αριθμώ. Με την ίδια λογική θα πρέπει να ασχοληθώ με όλους αυτούς τους πιθανούς κόσμους. Δεν το κάνω όμως, όπως δεν το κάνει μάλλον κανείς, από όσο ξέρω.

Άρα, σε κάθε περίπτωση η θέση του ανθρώπου - ή γενικότερα του εγώ - στην φιλοσοφία είναι εκ των πραγμάτων κεντρική.

Με όλα τα ανωτέρω δεν θέλω να υποτιμήσω την αξία των μαθηματικών και φυσικών γνώσεων, τις οποίες θεωρώ εκ των ουκ άνευ για την φιλοσοφία. Απλώς θέλω να τονίσω την θέση του ανθρώπου.

Σωτήρης Κατσιμίχας

24-8-2005

14. Συμφωνω στο οτι η θεση του ανθρωπου ειναι το κεντρικο εμποδιο στην φιλοσοφια.

Γιατι δυστυχως τα σφυρια εξακολουθουν ακομη, και θα πρεπει να ανεχτουμε το θλιβερο γεγονος οτι θα εξακολουθουν για παντα, να βλεπουν ολα τα πραγματα του κοσμου γυρω τους ως καρφια.

Στα πρωτα σταδια της συνειδητοποιησης της υπαρξης του μεσα στον κοσμο το πνευμα πρεπει να μαθει , με επωδυνο πολλες φορες τροπο , να κολυμπαει στην μοναξια του. Καποια πνευματα συνεπαιρνονται απο την θαυμασια απλοτητα του κοσμου στον οριζοντα και απομακρυνονται αφοβα απο την παραλια της βεβαιοτητας και τα χλιαρα νερα του προσωπικου κατουρλιου τους, καποια βυθιζονται στον φοβο που τους προκαλει αυτος ο βαθυς κοσμικος ωκεανος και συνεχιζουν να πλατσουριζουν στα ρηχα προσπαθωντας να σωσουν το τομαρι τους.

Αλλα, οπως αλλωστε και η ποιηση, η φιλοσοφια δεν μας βοηθαει να ζησουμε, η φιλοσοφια μας βοηθαει να πεθανουμε. Αλλα αξιοπρεπως, οχι σαν οι τρομαγμενοι ψειριασμενοι πιθηκοι, αλλα σαν οι πρωτοι φορεις του πνευματος που αναδυθηκε, ελευθερο και ωραιο, μεσα απο την ζωντανη υλη της περιοχης μας.

Ας αφησουμε λοιπον την βεβαιοτητα στους επαγγελματιες της, τους μαθηματικους. Ο φυσικος κοσμος θα μας προσφερεται παντα στο πιατο της αμφιβολιας.

Αν καποιος φιλοσοφος προσπαθησε να απελευθερωσει την φιλοσοφια απο το φοβο, αυτος ηταν ο Επικουρος. Αλλα παντα υπαρχουν και οι μεγαλουτσικες πετρες που προσφερονται αδιαμαρτηρητα για να κλωτσισει καποιος με δυναμη το ποδι του μηπως και ελαττωθει προς στιγμην η αμφιβολια περι της υπαρξης αλλων πραγματων στο συμπαν που τον κατατρεχει.

Η φιλοσοφικη συζητηση με τον ανθρωπινο εαυτο ειναι περιττη. Ο προσωκρατικος ανθρωπος το καταλαβε αυτο γιατι εβλεπε ακομα καθε βραδι τα αστερια και οχι την καπνιασμενη στεγη της φωλιας του μεσα στην αποπνικτικην οσμη της τσικνας του φαγητου του, του ανοικτου οχετου του δρομου πλαι στο σπιτι του και της γυναικας του. Η πολις προσφερθηκε στον προσωκρατικο ανθρωπο μεσω της γλωσσας και ολου του ενοιολογικου πλουτου που υπηρχε μεσα της εν ενεργεια η εν δυναμει, και οχι μεσω του κοινωνικου συνωστισμου του εγκατεστημενου συνοικισμου. Μικρο χωριο κακο χωριο... Στην εγκατεστημενη αγορα του οικισμου ο καθε ατριχος απογονος προσπαθει να αναπαραχθει μεσω της προσωπικης του απατης. Να τα προβληματα της πολιτικης εξουσιας, της σεξουαλικης επιλογης, της ψυχολογικης συγκροτησης...Τον λυγισαν τον ανθρωπακο, ασχολιοταν μονον με την κολαση των αλλων και τον ψευτικο χαμενο παραδεισο του εαυτου του. Μεσα στον εκφοβισμο και τον φοβο, αναζητουσε με το φαναρακι του ενα ανθρωπο, ο δυστυχης, την ιδια στιγμη που το εκτυφλωτικο φως του κοσμου του προσφερε μεγαλοπρεπα τα παντα...Στου κακου την σκαλα γλυστρησαν και οι σοφιστες, και η κουτρουβαλα σταματησε την ιστορια της φιλοσοφικης σκεψης με την τελικη επιβολη του πατερουλη θεου που μας προστατευει παντα απο ολα και λυνει ολα τα προβληματα αυτοματως - με το αζημιωτο βεβαιως, μεσω των εκπροσωπων του, του παπαδαριου...Ο Descartes, πριν τον σκοτωσει πριν την ωρα του η βλακεια της πριγκηπισσας, προσπαθησε ο δυστυχος να επαναφερει το κεντρο βαρους της φιλοσοφιας πιο κοντα στην αβεβαια ομορφια του συλλογισμου και οχι στην βεβαια ασχημια της πιστης. Ειναι το "αρα",(το sum), η κεντρικη εμφαση στην αποκαλυπτικη δυναμη του συλλογισμου, του αφηρημενου Λογου, αυτο που προσπαθει να μας πει ο Descartes, και τιποτε αλλο. Προσπαθει να αποσπασει την φιλοσοφια απο τα νυχια της Σκυλλας θεολογιας, αλλα σιγουρα δεν εχει την προθεση να την αντικαταστησει με την Χαρυβδη της ψυχολογιας. Ειμαι σιγουρος οτι θα ξεκαρδιζοταν στα γελια αν καποιος του ελεγε οτι το μονο που υπαρχει μετα βεβαιοτητας για μια σκεπτομενη μηχανη ειναι τα γραναζια της. Μια τετοια προκρουστια αναγνωση του Descartes μπορει να μας οδηγησει ακομη και στο ντιβανι της ψυχαναλυσης...Ειναι γεωμετρης, προγονος του Newton ο ανθρωπος, καμμια σχεση με υπαρξιστικες σοφιστειες και ατομικες ψυχολογιες. Μη μου τους κυκλους ταραττε.

Αυτο βεβαια για το οποιο παντα θα αμφιβαλλει ενας σκεπτομενος ανθρωπος δεν ειναι η υπαρξη η μη των πραγματων που τον περιεχουν αλλα η σκεψη η μη των αλλων ανθρωπων που τον περιβαλλουν. Παραφραζοντας μια λαικη παροιμια, οσοι εχουν μυαλο σκεφτονται ?

Χάρακας

28-8-2005

15. Ο άνθρωπος αυτός καθαυτός δεν είναι ακριβώς το θέμα της συζήτησης, αλλά είναι το κεντρικό αντικείμενο στην αναζήτηση της πραγματικότητας. Σε αυτό το πλαίσιο θα ήθελα να κάνω κάποιες παρατηρήσεις πάνω στην απάντηση του κυρίου Χάρακα:

Το γεγονός ότι ένας παρατηρητής αμφιβάλει για την πραγματικότητα του κόσμου δεν σημαίνει σε καμία περίπτωση ότι ο παρατηρητής πρέπει να επαναπαυτεί σε αυτή την αμφιβολία και να μην διερευνήσει τίποτα παραπέρα. Δεν νομίζω ότι ο Πρωταγόρας επαναπαυόταν, δεν νομίζω ότι οι σύγχρονοι άνθρωποι με παρόμοιες αντιλήψεις επαναπαύονται και σίγουρα εγώ δεν επαναπαύομαι.
Οι προσωκρατικοί φιλόσοφοι, με όλο τον σεβασμό – και είναι πολύ μεγάλος πραγματικά – που τρέφω για αυτούς, έκαναν πολύ μεγάλα λάθη στην φυσική τους θεώρηση και αυτό γιατί δεν έριχναν βάρος στην τεχνολογία και άρα δεν είχαν πειραματικά δεδομένα για να στηρίξουν τις θεωρίες τους. Ο Πρωταγόρας, ίσως βλέποντας αυτή την αδυναμία, στράφηκε προς τον άνθρωπο. Αυτό δεν σημαίνει ότι είναι σωστό να παραμελούμε την φυσική, αλλά από το έργο του Πρωταγόρα δεν έχουμε παρά ψήγματα, άρα δεν μπορούμε να τον κατακρίνουμε για αντίθεση προς την φυσική.
Ο συλλογισμός του Descartes ήταν ο εξής απλός: Υπάρχουν δύο πιθανότητες: είτε (1) ζω την ορθή πραγματικότητα, είτε (2) ζω ένα όνειρο ή μια υποβολή ενός δαίμονα (Descartes, Med. 3, AT 7:36). Στην πρώτη περίπτωση υπάρχει ολόκληρος ο κόσμος, εμού συμπεριλαμβανομένου. Στην δεύτερη περίπτωση υπάρχω πάλι σίγουρα εγώ (αφού σκέπτομαι), αλλά για τίποτα άλλο δεν μπορώ να είμαι βέβαιος. Το “υπάρχω” σε αυτή την περίπτωση δε σημαίνει απαραίτητα στην μορφή που αντιλαμβάνομαι τώρα (με σώμα, νεύρα, εγκέφαλο κλπ.). Μπορεί η μηχανή της σκέψης μου, ή το “πνεύμα” μου να είναι τελείως διαφορετικά από τον εγκέφαλο, σε έναν τελείως διαφορετικό κόσμο. Άρα το μόνο σίγουρο είναι ότι υπάρχω (Descartes, Med. 2, AT 7:25) ή κάτι υπάρχει του οποίου αποτελώ μέρος. Αυτά δεν έχουν καμία σχέση με την ψυχολογία. Είναι καθαρή λογική. Η καθολική αμφισβήτηση του Descartes δεν είναι τελείως πρωτότυπη. Ο Πρωταγόρας και ο Σωκράτης (ειδέναι ουδέν) για παράδειγμα την έχουν εκφράσει με κάποιον τρόπο.
Όσον αφορά τον “θεούλη”* θα ήταν πολύ άδικο να τον χρεώσουμε στους σοφιστές την στιγμή που ο Πρωταγόρας ήταν ο πρώτος αγνωστικιστής, αφού το έργο του “περί θεών” ξεκινάει με την φράση “…ουκ έχω ειδέναι ουδ’ ως εισίν, ουδ’ ως ουκ εισίν…”. Αντιθέτως ο Descartes, δύο χιλιετίες αργότερα επέδειξε πολύ λιγότερο θάρρος και ευρύτητα πνεύματος, αφού το “cogito ergo sum” το συμπλήρωσε με την “απόδειξη” για την ύπαρξη του θείου, προφανώς παραγγελθείσα από το “παπαδαριό”* για να πάρει την ευχή και την άδεια να εκφράσει την υπόλοιπη φιλοσοφία του. Επίσης θεωρούσε ότι - πέρα από την ύπαρξή του - η βεβαιότητα για όλα τα υπόλοιπα πράγματα εξαρτάται από την γνώση για τον Θεό (βλέπε δαίμων παραπάνω), άρα ο άθεος δεν μπορεί να έχει πραγματική γνώση… (Descartes, Med. 5, AT 7:69).

Εν πάση περιπτώσει, όλα αυτά είναι παρενθετικά. Σημασία στην παρούσα συζήτηση δεν έχει ποιόν φιλόσοφο να εγκρίνουμε και ποιόν να κατακρίνουμε. Αν το έκανα, ως φιλοπρωταγορικός, αυτοσυγχωρούμε γιατί γράφω προς την ιστοσελίδα protagoras.gr. Θα προσπαθήσω σε επόμενες παρεμβάσεις να επικεντρωθώ στο θέμα το οποίο έθεσε ο κ. Οκκαλίδης. Δεν βλέπω πάντως άλλο δρόμο για την σύλληψη της πραγματικότητας από αυτόν τον οποίο χάραξε ο Descartes με την καθολική αμφισβήτηση.

* χρησιμοποιώ εκφράσεις των συνομιλητών για να συνεννοούμαστε εύκολα, αλλά και για να μην μπλέκουμε σε άσκοπες συζητήσεις ορισμών.

Σωτήρης Κατσιμίχας

30-08-2005

16. Ο ανθρωπος δεν ειναι το κεντρικο αντικειμενο στην "αναζητηση"(sic) της πραγματικοτητας, ουτε το κεντρικο πραγμα οιουδηποτε πραγματος, ευτυχως μαλιστα...

Ο ανθρωπος. οπως και ολα τα αλλα αλλωστε, δεν ειναι παρα ενα ματσο κοσμικα τραπουλοχαρτα, ενα συνοθυλευμα απο υποατομικα σωματιδια.

Δεν ψαχνουμε την πραγματικοτητα, την βρισκουμε, θελοντας και μη. Και το μονο που μπορουμε να κανουμε με αυτην ειναι να την αναλυσουμε, να ανακαλυψουμε τι δεν ειναι παρα ενα εφημερο και ευθραυστο συνοθυλευμα - φαινομενο, κοσμικο ατυχημα η προσωπικο ονειρο- και τι ειναι ειναι διαχρονικο και αναλλοιωτο - ουσια, οντως ον, καθεαυτο ον, και οπως αλιως αποκληθηκε η φυση της φυσης ω φυση.

1. Ενας παρατηρητης που αμφιβαλλει για την πραγματικοτητα του κοσμου ειναι κατι σαν θεατης καλοκαιρινου κινηματογραφου. Ας επαναπαυτει λοιπον στην πανινη καρεκλα του απολαμβανοντας τα τσιπς και την κοκα κολα του και ας αφηση την διερευνηση του κοσμου σε οσους δεν αγορασαν το φτηνο εισητηριο της προσωπικης ενασχολησης.

2. Η αφελης , αν μη κακοπιστη, αποψη οτι η φυσικη επιστημη ξεκιναει απο τον Γαλιλαιο θα προσπαθησει για πολυ ακομη για να τα καταφερει να αποκρυψει την ανακαλυψη του λογισμου απο τον Αρχιμηδη , την ανατομια ανθρωπινου σωματος απο τον Ηροφιλος, το γεωκεντρικο αστρονομικο συστημα του Αρισταρχου, τις θεσεις του Ιωανννη του Φιλοπονου για την βαρυτητα, κτλ,κτλ. Επιστημονικη γνωση του κοσμου δεν υπαρχει εκει οπου δεν υπαρχει αντικειμενικη παρατηρηση ( περα απο την μυθολογια, την θεολογια, την πολιτικη,την ψυχολογια κλπ ) Βεβαιως και η ενεργητικη παρατηρηση της φυσης μεσω μιας συσκευης που μεγεθυνει τα λαμβανομενα αποτελεσματα , δηλαδη μεσω του πειραματος, επιταχυνε την προοδο της φυσικης επιστημης. Αλλα οχι και οτι οι προσωκρατικοι δεν παρατηρουσαν..Γαριδα ηταν το ματι τους στα φυσικα φαινομενα...Για να μην αναφερομαστε τωρα στην υποτιθεμενη ελλειψη τεχνολογιας που ορθωσε μεγαλοπρεπα αστρονομικα παρατηρητηρια στην μεσοποταμια και λεπτουργησε πανω σε μηχανισμους Αντικυθηρων. Ας αφησουμε τους προσωκρατικους στα δυσθεωρατα μετακοσμια οπου τους τοποθετησε η ιστορια της επιστημης και η αθωα πααιδικη καρδια καθε μαθητη που σπαρταρησε με το Αναξιμανδρειο απειρον , τις Πυθαγοριες τριαδες, τα Δημοκριτεια ατομα.

Σε οτι αφορα στην σχεση παρατηρησης και γνωσης, δεν θα πρεπει ποτε να ξεχναμε τον θειο Αλβερτο που μας ελεγε οτι ειναι η θεωρια εκεινη που αποφασιζει το τι ειναι παρατηρησιμο. Το πολυ καλο βιβλιο (αν μπορεσουμε να αγνοησουμε τα αμερικανικα παραδειγματα που ειναι για την ελληνικη χωματερη) του B Green " The fabric of the cosmos", αφου αφησει να εννοηθει οτι ισως βρισκομαστε κοντα στο τελος της πειραματικης φυσικης - οι επιταχυντες σωματιδιων που θα μας χρειαστουν στο εγγυς μελλον θε πρεπει να εχουν διαμετρο μεγαλυτερη απο τον Γαλαξια -, τελειωνει με τον εξης προσωκρατικοτατο υμνο για την παρατηρηση << ...there would be nothing more poetic...than for us to confirm our theories of the ultrasmall... by turning our most powerful telescopes skyward and gazing silently at the stars.>>

3. - 4. Οι ψυχολογικου ειτε ηθικου τυπου αποτιμησεις της συμβολης ενος διανοητη του διαμετρηματος του Descartes ( η του Γαλιλαιου, η του Χαιζενμπεργκ και πολλων αλλων...) ειναι ανευ σημασιας. (Αλλωστε, ποσο θα θελαμε να ειχε φερθει λιγο πιο δειλα ο Γκαλουα και να ζουσε λιγα χρονακια ακομα !) Ο δυστυχης ο Descartes , που αν τον ειχε λυπηθει η πριγκηπισσα ισως ειχε προλαβει να αποσυρει το θεοσεβουμενο προσωπειο του, ζουσε μεσα στον ολοκληρωτισμο του απογειου του παπαδαριου, ενω ο τυχερακιας Πρωταγορας απολαμβανε την δημοκρατια των απογονων του Ξενοφανη. Ο Descartes δεν μιλαει για τον θεο του παπαδαριου, μιλαει για τον "θεο" του Σπινοζα, για τον "θεο" του Αινσταιν, την Φυση-Λογο. Οι δαιμονες που φοβαται οτι κρυβονται και του κρυβουν την αληθεια ειναι οι ιδιες οι αγνωστες πτυχες του φυσικου κοσμου, οι δαιμονες του προσωκρατικου κοσμου που ηταν και αυτος "δαιμονων πληρης". Αλλα η φυσις κρυπτεσθαι φιλει, και ο Descartes, οπως και και ο Γαλιλαιος ειναι ακομα υποχρεωμενοι να χρησιμοποιουν λεξεις στο εννοιολογικο πλαισιο του υστερου μεσαιωνα. Το οποιον ομως μεσαιωνικο κοσμο ομως εχουν παρει ενα ΜΕΓΑΛΟ φτυαρι και θαβουν ολο χαρα. Και σε λιγα χρονια η υπαρξη του "θεου" δεν θα χρειαζεται πια ουτε ως υποθεση για μια επιστημονικη ερμηνεια του κοσμου. Οι καρτεσιανοι ειναι τοσο ολοκληρωτικα βεβαιοι οτι ο κοσμος υπαρχει και λειτουργει ως ορθολογικος μηχανισμος που αρνουνται ( και σωστα) ακομη και την νευτωνια θεωρια της βαρυτητας που φαινεται να δεχεται, μεθοδολογικα, την εξ αποστασεως ακαριαια βαρυτικη δραση. Λιγο δυσκολο να πιστεψουμε οτι αμφιβαλουν για την υπαρξη της πραγματικοτητας αλλα ειναι βεβαιοι για την υπαρξη αορατων και ανεπαισθητων κοσμικων βαρυτικων δινων μεταξυ των ουρανιων σωματων που ακομη κανεις δεν εχει παρατηρησει...

( Συμπεριλαμβανω εικονες γραμματοσημων με τον Descartes , μηπως και μια επιστολη μεσα σε φακελλο με ενα τετοιο γραμματοσημο τυχει αναλογου προσοχης και εχουμε επιοτελους αυθεντικη απαντηση απο τα μετακοσμια στο τι πραγματικα ηθελε να μας πει ο δασκαλος....)

Χάρακας

2-9-2005

17. Περί κατηγοριών

Πριν προχωρήσω παρακάτω θέλω να τονίσω ότι δεν αμφισβητώ την ύπαρξη ενός σύμπαντος (θα προσέξατε πως αποφεύγω την λέξη “κόσμος”) που αποτελείται από άτομα, σωματίδια ύλης και φωτόνια και οπωσδήποτε δεν πιστεύω ότι ο Θεός (ή ο δαίμονας του Ντεκάρτ) δημιουργεί για μας ένα φανταστικό Μπερκλεϊανό σύμπαν. Όμως αυτό δεν σημαίνει αναγκαστικά πως υπάρχουν και τα όντα που αντιλαμβανόμαστε εμείς. Η βασική αυτή ιδέα είχε αντιμετωπιστεί από τους Ακαδειμικούς του 2^ου αιώνα. Έτσι ο Κλειτόμαχος γράφοντας τις απόψεις του δασκάλου του Καρνεάδη, λέει πως “ποτέ δεν είπαν πως είναι ανύπαρκτα είτε το χρώμα, είτε η γεύση, είτε ο ήχος, αλλά αυτό που υποστήριζαν ήταν πως δεν ενυπάρχει στις εντυπώσεις αυτές ένα ιδιαίτερο γνώρισμα που να αποτελεί σημάδι της αλήθειας και της βεβαιότητας, τέτοιο που να μη μπορεί να βρεθεί αλλού”.

Έτσι στο νου μου έχω μια εικόνα με ακαθόριστα συσσωματώματα σωματιδίων ύλης και φωτονίων που κάποια αλληλεπιδρούν μεταξύ τους προφανώς (και πρέπει να τονίσω αυτό το “προφανώς) σύμφωνα με την αρχή της αιτιοκρατίας. Ακόμα και η εντύπωση ότι το σύμπαν αποτελείται από “ξεχωριστά” όντα είναι ανθρωποκεντρική. Πότε ΕΝΑ κομμάτι καρπούζι γίνεται ΔΥΟ κομμάτια; Πώς ξεχωρίζει μια πέτρα που ακουμπά στο βράχο, από ένα εξόγκωμα του βράχου με ίδιο σχήμα; Προφανώς από το αν φαίνεται χωριστή ή / και αν μπορεί να μετατοπιστεί. Και οι δυο ιδιότητες του “ξεχωριστού” εξαρτώνται από τον παρατηρητή / δράστη. Δηλαδή: α) αν η συχνότητα των φωτονίων που χρησιμοποιεί το μάτι του παρατηρητή είναι αρκετά μικρή ώστε να διαθέτει την διακριτική ικανότητα που απαιτείται για να δει μια ρωγμή μεταξύ πέτρας και βράχου και β) αν η δύναμή του δράστη είναι αρκετή να υπερνικήσει την τοπική έλξη ή τους ατομικούς δεσμούς ανάμεσα στις επιφάνειες της πέτρας και του βράχου. Αν δεν ισχύει το ένα από τα δύο τότε δύσκολα μπορούμε να δεχτούμε ότι η συγκεκριμένη πέτρα και ο βράχος είναι δύο όντα και όχι ένα.

Για να επανέλθω στο αρχικό ερώτημα: νομίζω ότι η αντίληψη ενός σύμπαντος που περιγράφεται με λέξεις όπως “πραγματικό”, “τάξη”, “ιδιότητες α, β, γ… κ.λ.π” σε αντίθεση με άλλες όπως “φανταστικό”, “αταξία”, “ιδιότητες α1, β1, γ1….κ..λ.π” δεν τεκμηριώνεται. Οι λέξεις, και οπωσδήποτε οι συγκεκριμένες λέξεις, δεν αντιστοιχούν αναγκαστικά σε κάποιες καταστάσεις τμημάτων του σύμπαντος (που ονομάζουμε όντα) ανεξάρτητες από τον παρατηρητή του. Αντίθετα νομίζω ότι πρόκειται για κατηγορίες που δημιουργούνται στον νου του ανθρώπου – παρατηρητή και χρησιμοποιούνται προσωρινά για την ταξινόμηση όποιων όντων επιδρούν με / σ’ αυτόν. Με δυο λόγια μπορούμε να πούμε ότι τα όντα της ανθρώπινης αντίληψης ή γλώσσας δημιουργούνται με την ταξινόμηση κάποιων συσσωματωμάτων ή μερών του σύμπαντος σε αυθαίρετες αλλά χρήσιμες στον άνθρωπο κατηγορίες. Αυτό έχει μεγάλη σημασία και είχε ήδη γίνει αντιληπτό από την αρχαιότητα όταν ο Πρωταγόρας αναφερόταν σε “χρήματα”, δηλαδή στα όντα που χρησιμοποιεί κάποιος και όχι στα όντα γενικά.

Τα ονόματα αυτών των κατηγοριών καθώς και τα περιεχόμενά τους, που είναι επίσης κατηγορίες, αλλάζουν συνεχώς ανάλογα με τις ανάγκες της στιγμής. Ανάλογα με την χρησιμότητά τους, κάποιες από αυτές τις κατηγορίες επιβιώνουν για μεγάλα χρονικά διαστήματα και στον νου πολλών ανθρώπων ενώ άλλες μπορεί να διατηρηθούν μόνο για κλάσματα του δευτερολέπτου. Άλλες κατηγορίες παγιώνονται και διευρύνονται, και αποκτούν υποκατηγορίες, ενώ άλλες εξαλείφονται γρήγορα. Η επιβίωσή κάποιων κατηγοριών εξαρτάται από το αν η χρήση τους ωφελεί ή όχι τον άνθρωπο που τις κατασκευάζει και τον βαθμό που τον ωφελεί. Αν εφαρμοστεί λοιπόν αυτή η ιδέα για τις κατηγορίες στις παραπάνω λέξεις βλέπουμε ότι π.χ. η λέξη “πραγματικό” μπορεί να χρησιμοποιηθεί χωρίς τις δυσκολίες και τις αντιφάσεις που μας δημιουργεί η τρέχουσα συνειρμική της έννοια. Έτσι στην κατηγορία “πραγματικό” μπορεί να ταξινομηθεί οτιδήποτε όπως ακριβώς στη κατηγορία “ξύλινο”. Έτσι μπορεί να είναι πραγματικό το τραπεζάκι του σαλονιού, ο άνεμος και η φασολάδα αλλά επίσης και το συναίσθημα της αγάπης, το φάντασμα (παρά την λεκτική αντίφαση) του παππού μας και το χρώμα. Τώρα το καθένα από αυτά είναι επίσης μια κατηγορία και μπορεί να περιέχει άλλες κατηγορίες (θα αποφύγω να τις ονομάσω υποκατηγορίες για αυτό υπονοεί πως υπάρχει μια συγκεκριμένη ιεράρχηση των κατηγοριών) όπως η κατηγορία τραπεζάκι του σαλονιού μπορεί να περιέχει το “στρογγυλό τραπεζάκι” και το “τετράγωνο τραπεζάκι” και η κατηγορία φάντασμα του παππού μπορεί να περιέχει “το φάντασμα με πυτζάμες” και “το φάντασμα στη σοφίτα”. Η κατηγορία χρώμα μπορεί να περιέχει τις κατηγορίες “μπλε” και “πράσινο” ενώ μία από αυτές μπορεί να περιέχει τις κατηγορίες “καπέλο” και “φόρεμα”. Η κατάσταση που περιγράφω μπορεί να είναι και ανάδρομη (κυκλική, regressive) δηλαδή η παραπάνω κατηγορία καπέλο μπορεί να περιέχει και την κατηγορία “χρώμα”. Αυτό φαίνεται στο παρακάτω διάγραμμα:

Οκκαλίδης

4-9-2005

18.

1. Η λεξη <<κοσμος>> , αν δεν σημαινει τιποτε περα απο μια προσωρινη, <<χρησιμη>> για τον ανθρωπο κατηγορια, αυτο το κανει επιτυχως για τρεις χιλιαδες χρονια τωρα. Καντε λιγη υπομονη, φιλτατοι σοφιστες, σε αλλα τρεις χιλιαδες χρονια μπορει να γυρισει ο τροχος...

Αλλα γιατι τοσος φοβος για μια λεξη/εννοια που, εκτος των αλλων, θεμελιωνει την <<χρησιμοτητα>> του σωκρατικου ειτε καρτεσιανου συλλογισμου πανω στην πολλαπλοτητα των φαινομενων ? Αν το συμπαν δεν ηταν παρα ενα ουδετερο, ασπονδυλο αμορφο σωμα που μπορει κανεις να πλασει οπως θελει, γιατι να μπει στον κοπο? Το συμπαν, που οργανωνει σε προσωρινες <<χρησιμες>> κατηγοριες ο ανθρωπος των σοφιστων, ανταποκρινεται στην προσπαθεια του αυτη επιτρεποντας του να συνεχισει να ζει, η οχι. Γιατι συμβαινει το μεν μερικες φορες και το δε μερικες αλλες? Θα γινει ποτε <<χρησιμη>> η εννοια του πληρως χαοτικου συμπαντος οπου δεν υπαρχει κανεις υποκειμενος φυσικος νομος και οπου συνεπως μπορει να πραττουμε το οτιδηποτε, η ακομα και να μην πραττουμε τιποτε, χωρις καμμια συνεπεια? Αυτο που βεβαια εχει συμβει, χαριν ακριβως της ευημεριας της τεχνολογικης προοδου που γενννησε η προσωκρατικοτατη δυτικη επιστημη, ειναι να λεμε το οτιδηποτε, η ακομα και να μην λεμε τιποτε, χωρις καμμια συνεπεια...

2. Τι σημαινει οτι δυο οντα ειναι ξεχωριστα ? Υπαρχουν τελικα ξεχωριστα οντα? Να ενα αλλο θεμα που εξετασαν οι προσωκρατικοι με μεγαλειωδη τροπο. Η απαντηση των ατομικων στο ερωτημα του Παρμενιδη, οτι ο Κοσμος αποτελειται απο ατομα, ειναι η μια και μοναδικη προταση που θα διαλεγε ο δυτικος πολιτισμος να διασωθει προ μιας επερχομενης καταστροφης << If, in some cataclysm, all of scientific knowledge were to be destroyed, and only one sentence passed on to the next generations of creatures, what statement would contain the most information in the fewest words? I believe it is the atomic hypothesis (or the atomic fact, or whatever you wish to call it) that all things are made of atoms >> R.Feynman, δυτικος φυσικος επιστημονας, απο εκεινους τους πολυ κακους αναγωγιστες που τρεμουν οι απανταχου της γης σοφιστες, σολιπσιστες , σχετικιστες, αναζητητες ανατολιτικων παραληρηματικων παζαριων και λοιποι αξιοθρηνητοι εραστες της χαοτικης κοσμικης ολοτητας και των χαμενων ψυχικων παραδεισων...

Ο αλλος γνωστος κατοικος των μετακοσμιων, ο Λαιμπνιτς, προσπαθησε να αποκαταστησει την κοσμικη συνεχεια και να αποσαφηνισει τα πραγματα εναντι μιας αφελους ατομικης εκδοχης, και ευτυχως. Αποκτησαμε τον διαφορικο λογισμο, και το διαδικτυο για να φλυαρουμε χωρις καμμια συνεπεια.

Η προσωκρατικοτατη δυτικη επιστημη συνεχιζει να εξεταζει το θεμα της διακριτοτητας των οντων με τα εντελως μη ανθρωποκεντρικα, και μαλιστα ενιοτε ανθρωποφονικα, επιστημονικα της εργαλεια, αλλα θα αποτελουσε πολυ προσωρινο καταφυγιο για εναν σοφιστη η αναφορα στην κβαντικη μη τοπικοτητα, κ.τ.λ.. Η υπαρξη χωρικα και χρονικα απομακρυσμενων πια σωματιδιων που καποτε συνεπεσαν και συνεχιζουν να ανηκουν σε ενα ενιαιο φυσικο συστημα και να παρουσιαζουν συσχετισεις δεν σημαινει με κανεναν τροπο οτι ολα ειναι ενα, κοσμικες χαοτικες ενοτητες, ολοτητες, γινγκ-γιαγκ και λοιπες ανατολιτικες μπουρδες.

Η διακριση του κοσμου σε διαφορετικα, πλην συσχετιζομενα, σωματιδια δεν ειναι αντικειμενο ελευθερης επιλογης του ανθρωπου-παρατηρητη. Η <<χρησιμοτητα>> αυτης της διακρισης μπορει να ειναι παροδικη αλλα η ιδια η διακριση ειναι εγγενες χαρακτηριστικο της φυσικης πραγματικοτητας. Ακομη και στο επιπεδο των συσσωματωσεων, η διακριση εχει μια αντικειμενικη πλευρα, που στηριζεται πανω στις διακριτες βασικες οργανικες λειτουργιες που χαρακτηριζουν το συσσωματωμα. Η φυσιολογικη οργανικη λειτουργια του βιολογικου οργανισμου που αποκαλουμε <<τιγρη>> ειναι διακριτη απο την του ανθρωπου. Για τον λογο αυτο διακρινουμε ως βιολογικο οργανισμο την τιγρη απο τον ανθρωπο, και ενιοτε συμβαινει να μας βοηθαει αυτο στο να μην μας φαει και να επιζησουμε. Αλλα θα ηταν υπερβολικο να ισχυριστουμε οτι δημιουργουμε με το μυαλο μας , εκ του μη οντος, μια χρησιμη κατηγορια, την κατηγορια <<τιγρις>>, και επειδη, και για οσο χρονικο διαστημα, αυτη μας βοηθαει να επιβιωσουμε, την διατηρουμε και την βαφτιζουμε <<πραγματικο αντικειμενο>>. Τα πραγματικα αντικειμενα ειτε υπαρχουν καθεαυτα, ως υλικα θεμελιωδη σωματα (π.χ. ηλεκτρονια ), ειτε υπαρχουν ( διακρινομενα μεσα στο φυσικο συμπαν ως συσσωματωματα) οριζομενα σε σχεση με μια αντικειμενικη φυσιολογικη λειτουργια (π.χ. τιγρις, βιολογικος οργανισμος του οποιου τα νυχια, δοντια, στομα, στομαχι, εντερο και πρωκτος δυστυχως δεν συμπιπτουν προς το παρον με τα δικα μας.)

3. Αλλα αν τελικα γυρισει και ο τροχος και αποκτησουν το δικιο τους και οι σοφιστες, αυτες οι προσωρινες<<χρησιμες>> για τον ανθρωπο κατηγοριες, ειναι ολες της ιδιας ταξης ? Αφου δημιουργουνται απο το ανθρωπινο μυαλο και διατηρουνται μονον εφοσον και για οσον <<χρησιμευουν>> στην επιβιωση του, δεν υπαρχουν καποιες πιο σημαντικες και καποιες οχι, καποιες που χρησιμευουν περισσοτερο και καποιες αλλες που χρησιμευουν λιγοτερο? Γιατι η ιδια η εννοια της χρησιμοτητας μας αναγκαζει να σκεφτουμε με ορους αποτελεσματικοτητας και πρακτικων προτεραιοτητων. Αν στην δεδομενη κατασταση η μια πρακτικη, που θα προηγηθει της αλλης, αποδειχθει εκ των πραγματων πιο αποτελεσματικη , αυτη ειναι και η πιο χρησιμη.

Θα οδηγηθει λοιπον ο σοφιστης μας σε ιεραρχιες <<χρησιμων>> κατηγοριων, και οταν επι τελους σκεφτει οτι η επιβιωση ειναι δυστυχως μια μονιμη εγνια και εννοια του αγαπημενου θηλαστικου του, του ανθρωπου, θα καταλαβει οτι θα οικοδομησει ενα συμπαν καθολου προσωρινων αλλα υπερμονιμων τετοιων κατηγοριων. Και αν υποψιαστει μαλιστα οτι, δυστυχως η ευτυχως, συμβαινει το πιο χρησιμο πραγμα να ειναι η γνωση του φυσικου κοσμου γυρω και μεσα μας, ισως σε τρεις χιλιαδες χρονια καταληξει επι τελους να χρησιμοποιει τις ιδιες κατηγοριες-εννοιες με αυτες του προσωκρατικου ανθρωπου. Το αν αυτες οι κοινες κατηγοριες-εννοιες θα <<υπαρχουν μονον στο μυαλο του ανθρωπου που ειναι ενα κομματι του συμπαντος>> η θα <<υπαρχουν μονο στο συμπαν που ειναι ενα κομματι του μυαλου του ανθρωπου>>, ε αυτο ας το συζητησουμε σε τρεις χιλιαδες χρονια !

Χάρακας

6-9-2005

19. Η ανακάλυψη ότι το σύμπαν αποτελείται από συσσωματώματα σωματιδίων, ή αν θέλουμε “ατόμων”, δεν αποκλείει την ύπαρξη κανόνων λειτουργίας ή νόμων με πρώτο φυσικά την αρχή της αιτιατότητας. Όμως η μετάβαση από την ύπαρξη νόμων στο προ-Σωκρατικό δόγμα ότι: “Ο κοσμος ειναι ενας απλος μηχανισμος, μια απλη μαθηματικη εξισωση, ενα απλο υπολογιστικο προγραμμα, ενας απλος παλμος”[9, 21-6-05], δεν τεκμηριώνεται από τίποτα. Η ανακάλυψη (ή η εφεύρεση) κάποιων κανόνων λειτουργίας του σύμπαντος δεν συνηγορεί στην άποψη αυτή. Για να το θέσω με μαθηματική ορολογία: από το γεγονός ότι το σύνολο των κανόνων που γνωρίζουμε (Α) είναι υποσύνολο των κανόνων λειτουργίας του σύμπαντος (Β) δεν προκύπτει ότι το σύνολο των κανόνων λειτουργίας του σύμπαντος (Β) είναι αναγκαστικά πεπερασμένο.

Πολύ περίεργη επίσης είναι η άποψη ότι “η θεση του ανθρωπου ειναι το κεντρικο εμποδιο στην φιλοσοφια” [14, 28-8-05]. Αφορά μια φιλοσοφία ΧΩΡΙΣ ανθρώπους; ΠΟΙΟΣ θα φιλοσοφεί; Ή θεωρείται περιττή η φιλοσοφία γενικά;

Αντίθετα από ότι ίσως υποτίθεται, η ανθρωποκεντρική περιγραφή του σύμπαντος κόσμου δεν προπαγανδίζει ούτε το χάος ούτε τα θεοκρατικά (παλαιότερα και σύγχρονα) δόγματα, κάποια από τα οποία δημιουργήθηκαν ή διαδόθηκαν από τους προ-Σωκρατικούς φυσικούς φιλοσόφους. Οι σοφιστές ήταν πάντα υπέρμαχοι της μάθησης σε αντίθεση με τους Πλατωνικούς, κυνικούς, νεοπλατωνικούς και χριστιανούς που ισχυρίζονταν πως ο νους και η αρετή – σοφία είναι ένα δώρο που οι θεοί δίνουν σε όποιον θέλουν. Ο Πρωταγόρας κυνηγήθηκε από τους Αθηναίους κυρίως εξαιτίας της άποψής του περί των θεών.

Νομίζω λοιπόν ότι ή υπάρχει πολλαπλή τάξη στο σύμπαν ή η τάξη του σύμπαντος είναι υπαρκτή αλλά πολύ πιο περίπλοκη από ότι μπορεί να αντιληφθεί ο άνθρωπος. [Τώρα βέβαια έχουμε ξανά ένα πρόβλημα με τις λέξεις: αν η τάξη “υπάρχει” ή είναι “υπαρκτή” αλλά μη αντιληπτή από τον άνθρωπο, δικαιούμαστε να χρησιμοποιήσουμε τις λέξεις “υπάρχει” και “υπαρκτή”; Μπορεί να είναι υπαρκτό αυτό που όχι μόνο δεν είναι αλλά δεν μπορεί ποτέ να γίνει αντιληπτό από τον άνθρωπο ανεξάρτητα από τις προεκτάσεις των αισθήσεων που μπορεί να του προσφέρει η τεχνολογία; Και αν απαντήσουμε καταφατικά, πως τεκμηριώνεται αυτή η απάντηση;]

Επιπλέον νομίζω ότι η τάξη του σύμπαντος είναι πολύ πιο περίπλοκη από ότι θα μπορούσε να αντιληφθεί οποιαδήποτε επιστήμη, οποτεδήποτε. Εμείς, κάποιες φορές αντιλαμβανόμαστε την τάξη που διέπει κάποια όντα όταν είναι συμβατή με τις δυνατότητές μας ως είδους, δηλαδή αυτή που προκύπτει μετά το φιλτράρισμα που εξασκεί ο νους. Ο Άνθρωπος λοιπόν κατασκευάζει κατηγορίες στις οποίες Ταξη-νομεί τα όντα του σύμπαντος και έτσι δημιουργεί τον Κόσμο. Αυτός ο κόσμος - τάξη είναι αυθαίρετος με την έννοια ότι μας προκύπτει μετά από επανειλημμένες δοκιμές και λάθη, είναι περιορισμένος με την έννοια ότι προκύπτει μετά από διαλογή και προσωρινός με την έννοια ότι ακυρώνεται (όπως η θεωρία του φωτός του Νεύτωνα) , διευρύνεται ή αντικαθίσταται από νέο αν αυτός είναι χρησιμότερος στην περιγραφή των όντων που σχετίζονται με τον άνθρωπο. Έτσι, για να επιβεβαιωθούν ξανά οι αρχαίοι σοφιστές, το σύμπαν μπορεί να είναι στην “πραγματικότητα” αυτό που είναι αλλά ο κόσμος αλλάζει ανάλογα με την οπτική γωνία του παρατηρητή. Αυτό όμως δεν σημαίνει πως όλες οι γνώμες είναι ισοβαρείς. Πρέπει να τονίσω ξανά ότι η αξία των κατηγοριών που κατασκευάζει και χρησιμοποιεί ο άνθρωπος εξαρτάται από τη χρησιμότητά τους. Έτσι ας δούμε τη λέξη (ή το όν) “ύλη”: αν αναρωτηθούμε ποια είναι η “πραγματική φύση” της αμέσως έχουμε δυσκολίες. Α) Η ανθρώπινη εμπειρία λέει πως είναι κάτι που το πιάνεις, Β) ο Δημόκριτος πρότεινε τα άτομα, Γ) η φυσική του 19^ου αιώνα πρότεινε το μοντέλο πυρήνας – ηλεκτρόνια, Δ) η σύγχρονη φυσική προτείνει το κβαντομηχανικό μοντέλο και τα υποατομικά σωματίδια. Αυτό που προτείνεται εδώ είναι ότι δεν έχει σημασία η “πραγματική φύση” της ύλης γιατί το “πραγματικό” δεν έχει περιεχόμενο. Αυτό που έχει σημασία είναι η ανακάλυψη και η διατύπωση κάποιων κανόνων που μας επιτρέπουν (ΕΜΑΣ τους ανθρώπους) να προβλέψουμε κάποια συγκεκριμένη συμπεριφορά της ύλης και να την χειριστούμε. Έτσι μπορεί η εικόνα του ηλεκτρόνιου – μπίλιας να μην είναι, σύμφωνα με τις σημερινές γνώσεις μας, η “πραγματική”, όμως μας χρησίμευσε μια χαρά για την παραγωγή ακτίνων x.

Οκκαλίδης

10-9-2005

20. Ενα νοημον ον εγκλωβισμενο μεσα σε εναν κοσμο του οποιου τα ορια εχει ηδη πληρως αντιληφθει αποτελει την ενσαρκωση της υπερτατης δυστυχιας. Θα παιξει λιγο ακομα με τις περιτεχνες ζωντανες του κουκλιτσες και τις πολυπλοκες μαθηματικες του σπαζοκεφαλιες, και μετα θα βυθιστει στην αιωνια τρελα...

Οι σοφιστες ειναι οι νεοφωτιστοι, οι νεοκοποι, οι νεοπλουτοι της φιλοσοφιας. Ειναι αναγκασμενοι λοιπον να περιφερουν την κιτς φιλοσοφικη τους πραμματεια μεσα στο πιο μοδατο περιτυλιγμα. Μολις κυκλοφορησουν στην αγορα τιποτε φανταχτερες επιστημολογικες μπουρδιτσες, νατοι πρωτοι-πρωτοι οι σοφιστες μας να μας τις κοτσαρουν πανω στα φιλοσοφικα τους μπιχλιμπιδια μηπως και τσιμπησει κανενας αφελης πελατης. Αφου υπαρχει προοδος στην επιστημη και οι θεωριες διαδεχονται η μια την αλλη, δεν αποτελουν παρα προσωρινες απατες που ξεσκεπαζονται αργα η γρηγορα... Πως μπορει λοιπον να υπαρχει κατι μονον για οσο υπαρχει πριν υπαρξει κατι επομενο και το προηγουμενο παυσει να υπαρχει η δεν υπηρξε ποτε, αρα δεν θα υπαρξει ποτε και τιποτε αλλο...αλλο απο το οσο υπαρχω θα υπαρχεις, κ.λ.π.. Μαντουβαλα και φιλοσοφικη κουτρουβαλα... Πριν απο λιγα χρονια ηταν της μοδας εκεινη η αλλη περιφημη ιδεα οτι αφου δεν μπορει να εντοπιστει ιστορικα ενα κοινο πολιτισμικο πεδιο συγκρισης των διαφορων θεωριων, τι Λωζανη τι Κοζανη, τι Καταγωγη των Ειδων τι Βιβλος...Ολα ιδια ειναι, θεωριες ασυγκριτες μεταξυ τους και συνεπως της ιδιας ταξης σε σχεση με την αληθεια η μη, αρα καλα κανει ο κυριος θαμνος και θελει να τις διδασκονται ισοτιμα οι μαθητες στα σχολεια της χωρας του...

Ας μην ματαιοπονουν οι πλιατσικολογοι της επιστημολογιας σοφιστες μας. Οι φυσικες θεωριες δεν ειναι χρησιμες η αχρηστες τεχνικες εφευρεσεις του ανθρωπινου θηλαστικου, η ωραιες η ασχημες καλλιτεχνικες του δημιουργιες, αλλα ανακαλυψεις του νου, αποκαλυψεις του κοσμου. Το αν το συνολο των διαδοχικων επιπεδων της φυσικης ταξης που αποκαλυπτονται δεν ειναι πεπερασμενο αλλα <<απειρον>> δεν ειναι κατι που αποκαρδιωνει τους επιστημονες περισσοτερο απο το οσο τους εμψυχωνει ο θαυμασμος της ιδιας της υπαρξης αυτης της ταξης. Αυτο που αποτελει εμποδιο στην φιλοσοφια ειναι ο ωφελιμιστικος ανθρωποκεντρισμος που υποβαθμιζει τις φιλοσοφικες εννοιες σε ανθρωπολογικα χαιμαλια και καθρεφτακια αγριων. Η φυση μπορει να αγαπα να κρυβεται και να ειναι περιπλοκη, αλλα δεν ειναι κακεντρεχης. Ο θαυμασμος του προσωκρατικου ανθρωπου βασιζεται στις πρωτες επιτυχιες του νου οταν, μεσα απο το χαος των φαινομενων, καταφερε να διακρινει την ταξη του κοσμου και να αναγει την σκοτεινη πολυπλοκοτητα των οντων που τον περιεβαλλαν οχι σε κατι ακομα πιο σκοτεινο και πολυπλοκο, τον θεο, αλλα σε κατι φωτεινο και απλο οπως το υδωρ, το πυρ, ο λογος , το ατομο. Και αυτος ο θαυμασμος δεν μειωνεται βεβαια καθολου στην προοπτικη μιας συνεχους, αεναης πορειας ανακαλυψης ολο και βαθυτερων επιπεδων της φυσικης πραγματικοτητας. Κανεις θεος δεν μας εχει υποσχεθει την αναποφευκτη επιτυχια μιας τελικης θεωριας που θα μας αποκαλυψει, στο κοντινο η μακρυνο μελλον, ολοκληρη την φυσικη ταξη και θα μας επιτρεψει να αντιληφθουμε το πεπερασμενο η απειρο του κοσμου. Ευτυχως, γιατι μια τετοια υποσχεση θα εκανε την ζωη πολυ λιγοτερο ενδιαφερουσα, και θα τραυματιζε και παλι τον νου, οπως συνηθιζουν παντοτε οι διαφορες θεικες υποσχεσεις, χαρασσοντας πανω του μια ημερομηνια ληξεως. Ας το επαναλαβω. Ενα νοημον ον εγκλωβισμενο μεσα σε εναν κοσμο του οποιου τα ορια θε ειχε ηδη πληρως αντιληφθει θα αποτελουσε την ενσαρκωση της υπερτατης δυστυχιας. Θα επαιζε λιγο ακομα με τις περιτεχνες ζωντανες του κουκλιτσες και τις πολυπλοκες μαθηματικες του σπαζοκεφαλιες, και μετα θα βυθιζοταν στην αιωνια τρελα...Ευχαριστουμε κυριοι σοφιστες, δεν θα παρουμε...

Χάρακας

11-9-2005

21. Δεν θέλω να αλλάξω τον ειρμό της συζήτησης και δεν θα το έκανα σε οποιαδήποτε άλλη συζήτηση – πέραν της συζήτησης για την πραγματικότητα – αλλά μπορείτε να μου πείτε πως είστε βέβαιοι για την ύπαρξη αυτού που βιώνεται ως πραγματικότητα;

Το να πιστεύει κανείς ότι αυτά τα οποία βιώνει είναι υπαρκτά χωρίς αποδείξεις είναι αυθαίρετο. Για να το θέσω και αλλιώς: Η απόλυτη απόρριψη του δαίμονα χωρίς αποδείξεις είναι τόσο δογματική όσο και η απόλυτη πίστη σε αυτόν (κάποιον θεό δηλαδή).

Ασφαλώς “δαίμων” είναι μόνο μία σύντομη ονομασία του συνολικού προβλήματος της λήψης ψευδούς πραγματικότητας και όχι η μόνη πιθανή αιτία αυτής. Άλλες αιτίες αυτής της ψευδούς πραγματικότητας τις οποίες έχει επινοήσει η ανθρώπινη φαντασία είναι τα όνειρα, η εικονική πραγματικότητα παιχνιδιών, κ.α.. Και τίποτα δεν αποκλείει την ύπαρξη άλλου τρόπου συμμετοχής του “εγώ” σε έναν εικονικό κόσμο, την οποία δεν μπορεί να φανταστεί το ίδιο το “εγώ”, εγκλωβισμένο ον στην ψευδή πραγματικότητα.

Επαναλαμβάνω: η συζήτηση είναι περί πραγματικότητας και εάν δεν ξεκινήσουμε από σταθερή βάση αξιωμάτων δεν θα καταλήξουμε σε ένα στιβαρό οικοδόμημα λογικής. Τώρα, με υπάρχουσα την πιθανότητα να μην υπάρχει αυτό που βιώνω ως πραγματικότητα, δεν σημαίνει ότι παύω να συζητώ για οτιδήποτε περαιτέρω. Απλώς ό,τι πω μετά από τον ορισμό της πιθανότητας αυτής (έστω p) θα έχει ένα βάρος μικρότερο της μονάδος (1-p). Όσο πιο μικρή είναι η p τόσο πιο βέβαιοι είμαστε για το κάθε τι.

Για παράδειγμα: έστω ότι βλέπω απέναντι μου μία πέτρα πάνω σε μία ζυγαριά η οποία δείχνει 1,5 kg. Η πιθανότητα να ισχύει η πρόταση “η πέτρα έχει βάρος πάνω από 1 kg” (φυσικά θα μπορούσε να αναλυθεί και σε πολλούς περισσότερους ή διαφορετικούς παράγοντες ή και όρους άθροισης από κάποιον άλλο) είναι:

P_βπ>1kg = (1-p_Φ)×(1-p_Π)×(1-p_Β)×(1-p_Ζ)

p_Φ: η πιθανότητα να μην υπάρχει ο εξωτερικός κόσμος, ήτοι να μην ισχύει η φυσική (πχ.: να ονειρεύομαι ή να μου υποβάλει ο δαίμων την πραγματικότητα). Σημειωτέον ότι θεωρητικά υπάρχει και μία πιθανότητα p_Μ να μην ισχύουν τα μαθηματικά – εννοείται και η λογική μου (πχ.: ο δαίμων να μου υποβάλει παράλογες σκέψεις ή να έχω εκ κατασκευής ελαττωματική νοημοσύνη), πρακτικά όμως δεν μπορεί να ισχύει η p_Μ και όχι η p_Φ, γιατί τα – εφαρμοσμένα τουλάχιστον – μαθηματικά έχουν ελεγχθεί τόσες πολλές φορές στο σύμπαν μας που είναι πρακτικά αδύνατον να είναι λανθασμένα ή ελαττωματικά, τουλάχιστον όλα. Σε κάθε περίπτωση μπορούμε να θεωρήσουμε ότι η p_Φ εμπεριέχει και την p_M.

p_Π: η πιθανότητα, ενώ υπάρχει ο εξωτερικός κόσμος, να μην υπάρχει αυτό το οποίο παρατηρώ αυτή την στιγμή, π.χ.: η πέτρα ή η ζυγαριά, ή το βαρυτικό πεδίο, κλπ.

p_Β: η πιθανότητα, ενώ υπάρχει η πέτρα, η ζυγαριά, κλπ, να μην έχω ορθή γνώση για την βαρύτητα, για το ζύγισμα, να μην γνωρίζω την χρήση της ζυγαριάς, κλπ.

p_Ζ: η πιθανότητα, ενώ δεν ισχύει τίποτα από τα ανωτέρω, η ζυγαριά να είναι ελαττωματική, ή το σφάλμα μέτρησης μεγαλύτερο από την διαφορά (μέτρηση - 1kg) και κάθε άλλο απρόβλεπτο ενδεχόμενο.

Σημειωτέον ότι το παραπάνω παράδειγμα αφορά μία ανισότητα (βάρος > 1kg) όπου τα πράγματα είναι συνήθως πιο εύκολα πιθανολογικά από μία ισότητα (πχ.: βάρος = 1kg με ακρίβεια γραμμαρίου). Επίσης αν σας ενοχλεί το “1 kg”, το οποίο χρήζει ορισμού μπορείτε να βάλετε στην θέση του την “μάζα ενός άλλου αντικειμένου”.

Το πρώτο μέρος του γινομένου (1-p_Φ)×(1-p_Π) υπάρχει σε ό,τι κι’ αν παρατηρούμε και κάνει ακόμα και την πιο απλή σκέψη αβέβαιη, γι’ αυτό θα σας ήμουν ευγνώμων αν μπορούσατε να μου αποδείξετε πως μπορούμε να το απαλείψουμε (εξισώνοντάς το με την μονάδα).

Τέλος – για να μην λέμε συνέχεια για τον Descartes – ας το δούμε και από την πλευρά του Γοργία, ο οποίος λέει ότι (συγγνώμη για τα κεφαλαία, αλλά δεν έχω πολυτονικό κειμενογράφο): “… ΕΝ ΜΕΝ ΚΑΙ ΠΡΩΤΟΝ ΟΤΙ ΟΥΔΕΝ ΕΣΤΙΝ, ΔΕΥΤΕΡΟΝ ΟΤΙ ΕΙ ΚΑΙ ΕΣΤΙΝ ΑΚΑΤΑΛΗΠΤΟΝ ΑΝΘΡΩΠΩΙ, ΤΡΙΤΟΝ ΟΤΙ ΕΙ ΚΑΙ ΚΑΤΑΛΗΠΤΟΝ ΑΛΛΑ ΤΟΙ ΓΕ ΑΝΕΞΟΙΣΤΟΝ ΚΑΙ ΑΝΕΡΜΗΝΕΥΤΟΝ ΤΩΙ ΠΕΛΑΣ…”. Εμείς γιατί πρέπει να ξεκινήσουμε από το δεύτερον και όχι από το πρώτον;

Σωτήρης Κατσιμίχας

12-09-2005

22. Νομίζω ότι το ερώτημα που θέτει ο κ. Κατσιμίχας δεν επιδέχεται απάντηση. Το θέμα της βεβαιότητας των παραδοχών μας αντιμετωπίστηκε διεξοδικά από την αρχαιότητα. Σύμφωνα με τον σκεπτικό (σήμερα σκεπτικιστικό) συλλογισμό, για να αξιολογήσουμε την αλήθεια ενός ισχυρισμού χρειαζόμαστε ένα κριτήριο που να είναι σε θέση να ξεχωρίσει το αληθές από το ψευδές. Όμως πρώτα πρέπει να αξιολογηθεί η επάρκεια αυτού του κριτηρίου και συνεπώς χρειαζόμαστε ένα άλλο κριτήριο που να είναι σε θέση να το κάνει. Όμως και αυτό το δεύτερο κριτήριο πρέπει να αξιολογηθεί από ένα τρίτο ….. και ούτω καθ’ εξής. Έτσι σύμφωνα με την τυπική σκεπτική άποψη, τα επιχειρήματα υπέρ και κατά μιας γνώμης είναι ισοσθενή και συνεπώς οδηγούμαστε σε εποχή, δηλαδή σε αναστολή λήψης μιας απόφασης και συνεπώς, σύμφωνα με τους σκεπτικούς, σε αταραξία. Αντίθετα, όλες οι άλλες φιλοσοφικές θεωρίες είναι δογματικές, αφού βασίζονται τουλάχιστον σε έναν αναπόδεικτο ισχυρισμό.

Όμως, όπως είχε πει ο Ράσελ, αυτό το συμπέρασμα είναι λογικά άμεπτο αλλά ψυχολογικά ανεπαρκές σαν κανόνας ζωής. Αυτή την ανεπάρκεια προσπάθησαν να αντιμετωπίσουν και οι μεταγενέστεροι φιλόσοφοι της Νέας Ακαδημίας (κυρίως ο Καρνεάδης) και πρότειναν ένα συνολικό πιθανολογικό κριτήριο. Σύμφωνα με αυτό, δεν αναζητάται πια η αληθής γνώμη ανάμεσα στις ψευδείς αλλά η πιθανέστερη. Απαντώντας λοιπόν στο ερώτημα θα έλεγα ότι παρά το ότι δεν μπορούμε να αποδείξουμε ότι το (1-p_Φ)Χ(1-p_Π) = 1, νομίζω ότι μπορούμε να δεχτούμε πως πλησιάζει πολύ στη μονάδα. Όμως η "πραγματική" φύση των (υπαρκτών) όντων είναι θέμα παρατηρητή, όπως θαυμάσια το διατύπωσε ο Γοργίας με το "ΑΚΑΤΑΛΗΠΤΟΝ ,......ΑΝΕΞΟΙΣΤΟΝ ΚΑΙ ΑΝΕΡΜΗΝΕΥΤΟΝ..."

Οκκαλίδης

14-9-2005

23.

Το “όλα ίδια είναι” είναι σίγουρα κάτι το οποίο δεν έχω πει εγώ και σίγουρα το τελευταίο που θα πω. Αν το είπε κάποιος άλλος εκτός αυτής της συζήτησης, γιατί τον εμπλέκουμε στην δική μας συζήτηση; Αρκετά πολύπλοκη δεν είναι; Ειδικά για την καταγωγή των ειδών, εγώ για παράδειγμα πιστεύω 99,00% την θεωρία της εξέλιξης (και από αυτό 98,00% την φυσική επιλογή), 0,01% την βιβλική εκδοχή και 0,99% κάτι άλλο. Αυτά τα λέω βάση ενδείξεων που έχω και σίγουρα δεν σημαίνουν ότι “όλα είναι ίδια” (θεωρώ δε ότι κάθε θεωρία πρέπει να διδάσκετε χρόνο ανάλογο με το βάρος της). Από την άλλη μπορεί κάποιος να πει ότι “πιστεύω 100% το Α” όπου Α είναι οποιαδήποτε από τις εκδοχές. Για να το πει αυτό όμως θα πρέπει να έχει απόδειξη.
Δεν αντιλαμβάνομαι τι σημαίνει “σοφιστές”, “ακαδημικοί”, “λυκειακοί”, κλπ στο πλαίσιο των φιλοσοφικών ιδεών, πολλώ δε μάλλον στο πλαίσιο της πρακτικής και της συμπεριφοράς. Οι “σοφιστές” του 3^ου αιώνα π.Χ. δεν είχαν καμία σχέση με τον Πρωταγόρα. Και η διοίκηση της Ακαδημίας τον 2^ο αιώνα π.Χ. είχε περισσότερη σχέση με τις ιδέες του Πρωταγόρα παρά με αυτές του Πλάτωνος. Γενικά οι χαρακτηρισμοί και οι ταμπέλες δεν ωφελούν την φιλοσοφία. Επιπλέον εγώ ζήτησα μία απόδειξη. Αν την δώσετε εγώ – αν θεωρείτε ότι ανήκω σε ένα στρατόπεδο – μετά χαράς θα αλλάξω στρατόπεδο. Ποιος άλλωστε αν είχε να επιλέξει μεταξύ βεβαιότητας και αβεβαιότητας θα επέλεγε την δεύτερη; Εγώ πάντως όχι.
Η φράση (1) “Ενα νοημον ον εγκλωβισμενο μεσα σε εναν κοσμο του οποιου τα ορια εχει ηδη πληρως αντιληφθει αποτελει την ενσαρκωση της υπερτατης δυστυχιας.” δεν διαφέρει σε τίποτα από το επιχείρημα των “πιστών” ότι (2) “Ένας άνθρωπος ο οποίος δεν πιστεύει στον Θεό δεν έχει ελπίδα.”. Θα μπορούσα – υπό προϋποθέσεις – να δεχθώ και τις δύο. Όμως καμία από τις δύο δεν αποτελεί απόδειξη, αλλά ουτέ καν ένδειξη, για το αν (α) ο κόσμος είναι πραγματικός ή (β) υπάρχει θεός. Οι δύο φράσεις (1) και (2) είναι απλώς υποκειμενικές προτάσεις για τα αποτελέσματα των (α) και (β). Δεν μας λένε τίποτα για την ισχύ των (α) και (β).

Γενικά, αν θέλετε να φιλοσοφείτε – άρα να συζητάτε λογικά – αποδείξετε κάτι ή δεχθείτε ότι υπάρχει η πιθανότητα να ισχύει το αντίθετο. Όλα τα υπόλοιπα είναι περιττά.

Επιπλέον δεν θεωρώ ότι είναι απαραίτητο αυτό που γράφεται στο άρθρο υπ’ αριθμόν 19, ότι δηλαδή “η τάξη του σύμπαντος είναι πολύ πιο περίπλοκη από ότι θα μπορούσε να αντιληφθεί οποιαδήποτε επιστήμη, οποτεδήποτε”. Δεν υπάρχει κάτι το οποίο να διασφαλίζει αυτό ή το αντίθετό του, ότι δηλαδή κάποτε ο άνθρωπος θα βρει την αλήθεια.

Όσον αφορά την περίφημη “τάξη” συμφωνώ γενικά με τον κ. Οκκαλίδη και θα ήμουν πολύ περίεργος να ακούσω έναν ορισμό της ο οποίος δεν περιλαμβάνει τον παρατηρητή. Και εφόσον παρατηρητής είναι ο (εδώ συμπληρώνετε τα κοσμητικά επίθετα της αρεσκείας σας) άνθρωπος και αφού το σύμπαν μας έτσι κι’ αλλιώς θα έπρεπε να είχε μία ελάχιστη τάξη ως προς τον παρατηρητή άνθρωπο ώστε να υπάρχει το ζώο άνθρωπος (προσοχή: δεν εννοώ ότι το σύμπαν φτιάχτηκε για τον άνθρωπο, απλώς εκφράζω με κάποιον τρόπο την ανθρωπική αρχή) ο θαυμασμός για αυτή την τάξη μπορεί να είναι μόνον λογοτεχνικός. Επ’ ουδενί φιλοσοφικός, γιατί ο φιλόσοφος πρέπει να θεωρεί αναμενόμενη μία ελάχιστη τάξη.

Σωτήρης Κατσιμίχας

14-09-2005

24.

1. Η <<αποδειξη>> ενος εμπειρικου γεγονοτος, οπως η υπαρξη η μη ενος φυσικου φαινομενου, διαφερει απο την αποδειξη ενος μαθηματικου θεωρηματος. Η μεν ανηκει στο πεδιο των φυσικων επιστημων, η δε στο των μαθηματικων. Διαφορετικα πραγματα. Αλλο το κομφορ, αλλο το ροκφορ...Μια φυσικη θεωρια που εντασει ενα φυσικο γεγονος στο αποδεικτικο υλικο της ειναι υποχρεωμενη να δηλωσει ποτε θα αναγκαστει να παραδεχτει οτι σφαλλει. Ειναι δηλαδη υποχρεωμενη να ειναι δυνητικα διαψευσιμη. Ενω η αποδειξη της αληθειας η μη ενος μαθηματικου θεωρηματος απο μια μαθηματικη θεωρια βασιζεται στην αναλυση και τελικα την αναγωγη των συνθετων προτασεων του στο πρωταρχικο επιπεδο των αξιωματων, οπου η αληθεια δεν αμφισβητειται - μεσα στο πλαισιο αυτης της θεωριας τουλαχιστον. Και κανεις δεν μπορει να φανταστει πως θα μπορουσαμε να φτασουμε ποτε σε μια <<τελικη>> μαθηματικη θεωρια χωρις καθολου αξιωματα. Ας δηλωσει λοιπον ο σοφιστης μας αν θα μπορουσε να υπαρξει καποιο γεγονος, και ποιο θα ηταν αυτο, που θα τον αναγκαζε να παραδεχτει οτι σφαλλει, να παραδεχτει δηλαδη οτι οντως δηλαδη υπαρχει αντικειμενικη πραγματικοτητα ανεξαρτητη απο την υπαρξη η μη του ανθρωπου και του ιδιου. Αλλιως βυθιζομαστε στην παρανοια και τελικα στην τρελα οπου ολα, ο υπνος και ο ξυπνιος, το μεσα και το εξω απο το καλοκαιρινο σινεμα, ειναι ενα...

2. Η βεβαιοτητα λοιπον μιας μαθηματικης αποδειξης δεν ειναι το αντιθετο πραγμα απο την αμφισβητηση μιας φυσικης θεωριας. Αλλα στο τελος ολα ανατρεπονται. Ενω αρχικα ειμαστε βεβαιοι για ενα μαθηματικο θεωρημα, καταληγουμε τελικα να αμφισβητουμε τα αξιωματα της μαθηματικης θεωριας - δικια μας μαθηματικη θεωρια ειναι, οτι θελουμε την κανουμε ! Τελικα, η προσκαιρη ελπιδα που μας εδωσε η βεβαιοτητα αυτη εξαφανιζεται. Η μαθηματικη θεωρια λοιπον - τα μαθηματικα - , ενω αρχικα αναζητα την βεβαιοτητα, τελικα μας οδηγει στην αμφιβολια . Αντιθετα, ενω αρχικα εχουμε αμφιβολιες για την αντικειμενικοτητα των φαινομενων της φυσικης πραγματικοτητας, καταληγουμε τελικα να βεβαιωνομαστε για την υπαρξη της. Γιατι δεν ειναι δικια μας η φυσικη πραγματικοτητα, δεν την κανουμε οτι θελουμε! Τελικα, ο προσκαιρος φοβος που μας εδωσε η αμφιβολια αυτη εξαφανιζεται. Η υπαρξη μιας φυσικης θεωριας λοιπον - η φυσικη -, ενω αρχικα πελαγοδρομει στην αμφιβολια, τελικα μας οδηγει στην βεβαιοτητα. Αν θελουμε ας κανουμε κι αλλιως...

Χάρακας

16-9-2005

25. Σοφιστικοι φαυλοι κυκλοι και <<ανθρωπικη αρχη>> ( Καινουργιο κοσκινακι μου και που να σε κρεμασω...)

Η ανθρωπικη αρχη ειναι μια σχετικα προσφατη, (και μοδατη !), ιδεα που περιλαμβανει , σε ενα αρκετα ετερογενες μειγμα, επιστημονικες διαπιστωσεις μαζυ με θεολογικου και ανθρωποκεντρικου τυπου αυτοαναφερομενους συλλογισμους. Καθολου περιεργο λοιπον που την ανακαλυψαν και την χρησιμοποιησαν για να στηριξουν τις πεποιθησεις τους πολλοι θεολογοι , και φυσικα καθολου περιεργο που ενα τετοιο λαβρακι δεν διεφυγε της προσοχης των σοφιστων μας. ( βλ. σημ. 20, αρχη β παραγραφου. ) Δεν γνωριζω σχετικα, αλλα δεν θα εκπλαγω αν μαθω οτι αποτελει ισχυρο επιχειρημα του αντιδραστικου θρησκευτικου κινηματος του <<νοημονος σχεδιου>> ( Inteligent Design, ID) ωστε να επαναφερουμε την διδασκαλια της λεγομενης <<Βιβλου>> στα σχολεια και να ξαναγυρισουμε επιτελους στην χρυση παραδεισενια εποχη του μεσαιωνα. Αρκετα πια με τον διαφωτισμο, την ελευθερια, τα ατομικα δικαιωματα , τα νοσηλευτικα και συνταξιοδοτικα ταμεια της πλεμπας ! Τι διαμαρτυρεστε βρε απιστοι, υπαρχει κισμετι, ο κοσμος σχεδιαστηκε απο ενα ανωτερο νοημον ον ωστε να υπαρχουν φτωχοι και πλουσιοι, μαυροι και ασπροι, Λουιζιανα και Μπεβερλυ Χιλς, Λωζανη και Κοζανη, κ.λ.π. Ετυχε και ειστε με τους απο εκει, απο την εξω, και οχι με τους απο εδω, απο την μεσα ? Θελημα θεου, ασημαντη λεπτομερεια <<νοημονος σχεδιου>> ! Τι να κανουμε, ατυχησατε, στην αλλη ζωη !

Οι επιστημονικες διαπιστωσεις της ανθρωπικης αρχης συνηγορουν στον προσωκρατικο θαυμασμο για τον Κοσμο και ισως ανοιγουν στην φυσικη επιστημη καινουργιους δρομους για την ερμηνεια των λεγομενων <<θεμελιωδων φυσικων σταθερων>>. Οι ακριβεις αριθμητικες σχεσεις μεταξυ πολλων φυσικων σταθερων, (οπως της ισχυος του ηλεκτρικου φορτιου, του βαρυτικου πεδιου, κ.τ.λ.), αν διαταρασσονταν εστω και στο ελαχιστο, θα οδηγουσαν στην υπαρξη ενος πολυ διαφορετικου συμπαντος οπου δεν θα μπορουσαν να υπαρξουν οι καταλληλες συνθηκες ζωης για τον ανθρωπο. Ισως λοιπον, λενε μερικοι φυσικοι επιστημονες, υπαρχει μια καποια αγνωστη μεχρι τωρα συσχετιση των μεγεθων αυτων μεταξυ τους, ενας κοινος τοπος, που αν αποκαλυπτονταν θα μπορουσαμε να οδηγηθουμε σε μια πιο ενιαια και συνεκτικη ερμηνεια του φυσικου κοσμου. Ισως θα μπορουσαμε δηλαδη να ερμηνευσουμε τα ακριβη αριθμητικα μεγεθη αυτων των σταθερων αναγαγοντας τα σε καποιο βαθυτερη ενιαια γεννεσιουργο αιτια η ουσια.

Μεχρις εδω ολα καλα. Ποια ομως ειναι τα στοιχεια της ανθρωπικης αρχης που επετρεψαν στους λαθρεπιβατες μας θεολογους και σοφιστες να ταξιδευουν δωρεαν ?

Α. Μπορουμε να εκλαβουμε τα δεδομενα που μας υποδεικνυει η ανθρωπικη αρχη ως συνθετα φυσικα γεγονοτα και πολυπλοκα φαινομενα που πρεπει να τα ερμηνευσουμε αναγοντας τα σε αλλα, πιο θεμελιωδη και απλουστερα. Τα πολυπλοκα και συνθετα φυσικα οντα δημιουργηθηκαν απο καποια πιο θεμελιωδη και απλα, και συνεβη και υπαρχει ο ανθρωπος και τα ερμηνευει. Ο ανθρωπος ειναι προιον κοσμικης τυχης. Μπορουμε δηλαδη να συνεχισουμε να προσπαθουμε να αναγουμε τα πολλα στα λιγα, τα συνθετοτερα στα απλουστερα, οπως ακριβως κανουμε για τρεις χιλιαδες χρονια τωρα απο την αληθινα χρυση εποχη των προσωκρατικων. Αυτο ειναι πολυ δυσκολο, οπως μας δειχνει η ιστορια των επιστημων, αλλες φορες τα καταφερνουμε, αλλες οχι. Στην περιπτωση αυτη βρισκομαστε μεσα στο πεδιο της επιστημης , του διανοητικου κοπου και της αμφιβολιας, της ερευνας.

Β. Μπορουμε ομως να εκλαβουμε τα δεδομενα που μας υποδεικνυει η ανθρωπικη αρχη ως ζωντανες αποδειξεις υπαρξης μια προσεκτικα σχεδιασμενης πραγματικοτητας οπου ολα ρυθμιστηκαν με ταξη και ακριβεια απο καποιο ανωτερο νοημον ον (με θεια προνοια και προσεκτικο σχεδιασμο) ετσι ωστε να μπορεσουμε εμεις οι ανθρωποι να υπαρξουμε και να τα παρατηρησουμε.Τα θεμελιωδη και απλα προτογενη οντα δημιουργηθηκαν απο καποιο πιο πολυπλοκο ον, ετσι ωστε να μπορεσει να υπαρξη ο ανθρωπος για να τα παρατηρησει. Ο ανθρωπος ειναι προιον θεικου σχεδιου. Μπορουμε δηλαδη να ξαναρχισουμε να προσπαθουμε να αναγουμε τα λιγα στα πολλα, τα απλουστερα σε οτι πιο υπερσυνθετο θα μπορουσαμε να φανταστουμε, τον θεο, με την θεια του προνοια, την θεικη του νοημοσυνη και το θεικο του σχεδιο, οπως ακριβως καναμε πριν τους προσωκρατικους αλλα και αργοτερα, στην χρυση εποχη του παπαδαριου, τον μεσαιωνα. Αυτο ειναι πολυ ευκολο, οπως μας δειχνει η ιστορια των θρησκειων, παντα τα καταφερνουμε. Στην περιπτωση αυτη βρισκομαστε μεσα στο πεδιο της θρησκειας , της διανοητικης τεμπελιας και της βεβαιοτητας, της πιστης.

Το συμπαν λοιπον , για τον θεολογο και τον σοφιστη, πρεπει να εχει μια ελαχιστη ταξη ως προς τον παρατηρητη ανθρωπο ωστε να υπαρξει ο ανθρωπος για να το παρατηρησει (sic). Αλλα οχι μονον ελαχιστη, αφου λογω της ανθρωπικης αρχης, αυτη η ταξη, αν διαταρασσονταν εστω και στο ελαχιστο, θα οδηγουσε στην υπαρξη ενος πολυ διαφορετικου συμπαντος οπου δεν θα μπορουσαν να υπαρξουν οι καταλληλες συνθηκες ζωης για τον ανθρωπο. Η ακριβης λοιπον ταξις του συμπαντος, ο κοσμος ακριβως οπως ειναι, υπαρχει οπως ακριβως υπαρχει γιατι αλλιως δεν θα μπορουσε να υπαρξει ανθρωπος γιια να τον παρατηρησει, και αρα δεν θα υπηρχε ουτε ανθρωπος ουτε συμπαν ουτε σταχτη και μπουρπερη... Οσο υπαρχω θα υπαρχεις... Μαντουβαλα και φιλοσοφικη κουτρουβαλα.( βλ. σημ.20 μεση β παραγραφου). Ας παρακολουθησουμε την αποκαλυπτικη ερμηνεια του θεολογικου και σοφιστικου κοσμου μεσω της ανθρωπικης αρχης. << Γιατι το συμπαν ειναι αυτο που ειναι? Γιατι αν δεν ηταν αυτο που ειναι, εμεις δεν θα ειμασταν αυτοι που ειμαστε. >> Ειναι πραγματικα αποριας αξιον αν θα μπορεσει να φανταστει κανεις ποτε εναν πιο αυτοαναφορικο και κυκλικο συλλογισμο απο αυτον. Η απολυτη απατη της θρησκειας - που για να πουλησει ομως στην πλεμπα χρειαζεται και την υποσχεση της μετα θανατον ζωης...Γιατι να θαυμασει και να ταραχτει ο φιλοσοφος σοφιστης μας ? Γιατι να μπει στον κοπο? Ο κοσμος τελικα ειναι αναμενομενο να ειναι ετσι ακριβως που ειναι ωστε να υπαρχουμε και εμεις οι δυστυχοι ετσι ακριβως οπως υπαρχουμε (στο χαλι μας το μαυρο...) και να τον παρατηρουμε με την ησυχια μας, τσαμπα, σαν ελληνικη κωμικη ταινια σε θερινο κινηματογραφο...Αν εγκαταλειψουμε την ανεση της πανινης καρεκλας μας, την κωμωδια της ταινιας διαδεχεται η τραγωδια της πραγματικοτητας, την βεβαιοτητα διαδεχεται η αμφιβολια, τον ομορφο κοσμο τον αγγελικο τον θεικα πλασμενο διαδεχεται η ασχημια, η κακια και η αδικια της κοινωνικης ζωης, την αιωνια αθανασια της καθαρης ψυχης την διαδεχεται ο επικειμενος θανατος του βρωμικου σωματος. Καθολου τυχαιο δεν ειναι το γεγονος της ιστορικης επιβιωσης της θεολογικης η σοφιστικης απατης για τρεις χιλιαδες χρονια μετα τους προσωκρατικους. Ενας μικρος, διανοητικα ευκολος, ευκολα επαναληψιμος, διαδοσιμος και απομνημονευσιμος αυτοαναφορικος λογικος φαυλος κυκλος που ολα τα κακα σκορπα...Που αυτοματως μας προμηθευει με μια ουρανοκατεβατη ηθικη αρχη, εντελως δωρεαν, χωρις να κουνησουμε το δαχτυλακι μας. Επι τελους, ο ανθρωπος ξανα στο κεντρο του συμπαντος, οπου ηταν και πριν γεννηθει ο Αρισταρχος αλλα και πριν γεννησει και αλλο παιδι η μαμα του... Επι τελους ενας σκοπος στο συμπαν, ενας σκοπος τοποθετημενος με προνοια και σοφια απο ενα νοημον ον, ενας σκοπος για τον οποιον δεν κοπιασαμε καθολου και δεν φερουμε και καμμιαν ευθυνη, και τι σκοπος ! Εμεις οι ιδιοι ! Οποια ναρκισσιστικη καθηλωση, οποια σοφιστικη παρανοια ! O tempora, o mores !

Χάρακας

23-9-2005

26. Περί Κατηγοριών Β’

Μετά από αρκετές ανταλλαγές, μου φαίνεται ότι η συζήτηση εξελίχθηκε σε σκιαμαχία. Η σοφιστική γνωσιολογία δεν απορρίπτει την πραγματικότητα. Αντίθετα, απορρίπτει την δογματική ηθική και αποτελεί απάντηση στο Σωκρατικό ερώτημα του “…ποῖόν τινα χρὴ εἶναι τὸν ἄνδρα καὶ τί ἐπιτηδεύειν…” ώστε ο άνθρωπος να ζήσει με τον καλλίτερο δυνατό τρόπο.

Η καθαρή επιστημονική μέθοδος επιτρέπει την διαλογή ανάμεσα σε (λίγο ή πολύ) επιτυχημένες και αποτυχημένες θεωρίες με την εφαρμογή τους στην πράξη και την αξιολόγηση της επιτυχίας που έχει η κάθε μια στην πρόβλεψη μελλοντικών γεγονότων. “Ο ισχυρισμός πως ότι αισθάνεται ο καθένας, αυτό είναι και πραγματικό, κάνει όλες τις γνώμες ισότιμες. Αυτό όμως δεν θα πει πως όλες είναι και ισοβαρείς, δηλαδή έχουν την ίδια αξία. Ο σοφός και ο αμαθής μπορούν να έχουν αντίθετες γνώμες και σύμφωνα με αυτές θα είναι και η πραγματικότητα για τον καθένα τους. Όμως το αποτέλεσμα που θα έχει η κάθε γνώμη στην ζωή του ανθρώπου δείχνει ποια είναι η σωστή και ποια η λάθος. Αυτό το αποτέλεσμα θα το υποστεί ο ίδιος ο άνθρωπος.” [Πρωταγόρα Αντιλογία]. Αυτή η μέθοδος, (βέβαια μόνο για θέματα κοινωνικής μόρφωσης και συμπεριφοράς), παρουσιάστηκε με σαφήνεια από τον Πρωταγόρα. Γι’ αυτό ο σοφιστής πιστεύει στην ισότητα των ανθρώπων και ότι όλα μαθαίνονται και συνεπώς μπορεί να διδάξει ότι ωφελεί ενώ αντίθετα οι Πλατωνικοί θεωρούν ότι τη γνώση την αποκτάς από τον θεό.

Τα απορριπτικά σχόλια λοιπόν για την ανθρωπική αρχή δεν ανταποκρίνονται σε επιχειρήματα ή ισχυρισμούς που παρατέθηκαν εδώ. Ίσως αποτελούν κριτική σε γραπτά άλλων τα οποία δεν αισθάνομαι υποχρεωμένος να υπερασπιστώ. Αντίθετα αισθάνομαι υποχρεωμένος να προχωρήσω σε μια σύντομη αλλά πλήρη διατύπωση της θέσης μου:

Διατηρώντας την συνηθισμένη χρήση των λέξεων νομίζω ότι:

Τα όντα του σύμπαντος είναι υπαρκτά
Η ύπαρξή τους διέπεται από νόμους.
Ο συνδυασμός αυτών των δύο γεγονότων επιβάλει έμμεσα ή άμεσα την φυσική επιλογή σε όλα τα ζωντανά είδη.
Ο καλλίτερος τρόπος για να ωφεληθεί κάποιο είδος και έτσι να επιβιώσει είναι να αντιληφθεί τα τρία αυτά γεγονότα.
Το λογικό συμπέρασμα λοιπόν είναι ότι τα μέχρι σήμερα επιβιώνοντα είδη έχουν πετύχει ακριβώς αυτό και ο άνθρωπος περισσότερο από όλα.

Ο άνθρωπος με τη σκέψη διαμορφωμένη από την γλώσσα του αντιλαμβάνεται μέσω αυτής. Όμως η αντίληψη των όντων και των νόμων των σύμπαντος δεν γίνεται με έναν μοναδικό και οριστικό τρόπο, μιας και δια παντός. Αντίθετα αποτελεί μια δυναμική διαδικασία που βασίζεται στο έμφυτο αισθητικό-κινητικό (sensory motor) σύστημα αντίδρασης του ανθρώπινου νου. Ο άνθρωπος ανιχνεύει τα όντα, τα αναγνωρίζει, τα αντιλαμβάνεται και δρα ανάλογα. Αν το αποτέλεσμα αυτής της δράσης δεν είναι ωφέλιμο, η διαδικασία επαναλαμβάνεται αφού υποστεί κατάλληλες διορθώσεις (αν βέβαια υπάρχει ακόμα η δυνατότητα). Είναι προφανές λοιπόν ότι η αντίληψη των όντων που θα εδραιωθεί στον ανθρώπινο νου είναι αυτή που του προσκόμισε το μεγαλύτερο όφελος, ή, αν δούμε το ζήτημα αναδρομικά, αυτή που επέτρεψε την επιβίωση των προγόνων του.

Κατά την γνώμη μου τώρα, τα όντα δεν έχουν έμφυτες ιδιότητες. Αν συνυπολογίσουμε και τις προεκτάσεις των αισθήσεων μας που επιτυγχάνονται με τις διάφορες συσκευές και όργανα, το παρακάτω κείμενο του Σέξτου Εμπειρικού περιγράφει με σαφήνεια το πρόβλημα: “Κάθε φαινόμενο που παρουσιάζεται στις αισθήσεις μας το αντιλαμβανόμαστε ως σύνθετο. Για παράδειγμα το μήλο: λείο, ευωδιαστό, γλυκό κοκκινωπό. Ωστόσο είναι άδηλο αν το μήλο έχει πράγματι όλες αυτές τις ιδιότητες, ή αν έχει μια μόνο και εμφανίζεται διαφορετικό λόγω της διαφορετικής δομής των αισθητηρίων οργάνων μας ή ακόμη, αν έχει περισσότερες ιδιότητες από όσες είναι φανερές, μερικές από τις οποίες δεν υποπίπτουν στην αντίληψή μας. Έτσι η ανίχνευση των όντων περιορίζεται από τις αισθήσεις (και τις προεκτάσεις τους) και η αναζήτηση “ιδιοτήτων”, της “φύσης τους” ή της “πραγματικότητας” δεν έχει νόημα. Η αντίληψη των όντων γίνεται μέσα από την διαδικασία της ταξινόμησής τους σε ισάξιες κατηγορίες, δηλαδή σε θυρίδες του ανθρώπινου νου που έχουν δημιουργηθεί και έχουν χαρακτηριστεί σύμφωνα με τις ανάγκες του.

Η δημιουργία και η καταστροφή των “δένδρων” των κατηγοριών γίνεται ταχύτατα ώστε ο άνθρωπος να μπορεί να αντιδράσει μέσα στον πραγματικό χρόνο των γεγονότων που συμβαίνουν γύρω του. Οι χαρακτηρισμοί αυτοί, όπως εύστοχα παρατηρήθηκε, είναι κυριολεκτικά επί-θετα, δηλαδή πινακίδες που επιτίθενται στις θυρίδες. Βέβαια πρέπει να τονιστεί ότι εφόσον οι άνθρωποι μοιράζονται μια κοινή φυσιολογία είναι επόμενο, συχνά (αλλά όχι πάντα) να καταλήγουν και στις ίδιες ταξινομήσεις των ίδιων όντων, αφού κατασκευάσουν τις ίδιες κατηγορίες. Αυτή η προφανώς πετυχημένη ταξινόμηση επιβιώνει από γενιά σε γενιά, συσσωρεύεται και συνιστά τον κόσμο-τάξη που όλοι έχουμε στον νου μας όταν αναφερόμαστε στο σύμπαν. Το παραπάνω μήλο μπορεί να ταξινομηθεί στην κατηγορία “γλυκό” εξίσου καλά όπως και στην κατηγορία “πραγματικό αντικείμενο”. Η τίγρις της παραγράφου 18 σαφώς έχει προ πολλού ταξινομηθεί στην ίδια κατηγορία και όσοι από τους πρώτους ανθρώπους είχαν αντίθετη γνώμη, μάλλον δεν άφησαν πολλούς απογόνους. Όμως μεγάλες ομάδες ανθρώπων έχουν σήμερα αντίθετες γνώμες για τα “στοιχειά”, την “τηλεπάθεια”, το “τίμιο ξύλο” και την “θεραπεία του καρκίνου δια της αφής”. Παρόλο που η φυσική επιλογή δεν είναι ιδιαίτερα σκληρή για όσους θεωρούν αυτά “πραγματικά” (εκτός ίσως για αυτούς της τελευταίας ομάδας), σαφώς ωφελεί περισσότερο τους αντιπάλους τους.

Το πλεονέκτημα λοιπόν της προτεινόμενης θεωρίας είναι ότι εξηγεί ακριβώς αυτά τα φαινόμενα που οι σύγχρονες ορθόδοξες θεωρίες (με γνήσια Πλατωνική διάθεση) αντιμετωπίζουν σαν συμπεριφορά και απόψεις ανοήτων. Επιπλέον, επιτρέπει την αντιμετώπιση ιδιαίτερα δύσκολων στην αντίληψη και αμφιλεγόμενων εννοιών όπως η “πραγματικότητα”, η “τάξη”, ο “χρόνος” κ.λ.π. Καταλήγοντας, για να απαντήσω και στο αρχικό ερώτημα αυτής της συζήτησης, νομίζω ότι τα όντα του σύμπαντος μπορούν να ταξινομηθούν σαν “πραγματικά” ή όχι κατά βούληση. Το επίθετο αυτό δεν έχει καμιά ιδιαίτερη αξία. Το θέμα είναι αν η επιλογή της συγκεκριμένης ταξινόμησης για κάθε συγκεκριμένο ον ωφελεί ή όχι τον ταξινομούντα.

Έτσι στον κατάλογο λοιπόν των φιλοσοφικών “ρεαλισμών” (του Robert P Crease):

Different brands of realism

noumenal realism

phenomenal realism.

Critical realism

antirealism

Empiricism

Constructivism

Operationalism

Instrumentalism

hermeneutical realism

θα ήθελα να προσθέσω την δική μου έκδοση: selectional realism ή επιλεκτικό ρεαλισμό με την έννοια ότι οι επιλογές του ανθρώπου φιλτράρονται από τη επιβίωση.

Οκκαλίδης

29-9-2005

27. Η ζωη, αυτο το αρκετα πολυπλοκο ( ως προς τις συγχρονες επιστημονικες αναλυτικες δυνατοτητες )φαινομενο, οπου σωληνοειδους μορφης (δηλ. σκουληκομορφοι...) φυσικοχημικοι μηχανισμοι καταφερνουν και επιβιωνουν με τα γνωστα κολπα (μαμ, κακα κοκο και νανι ), ειναι πολυ-πολυ αδικη. Μορφες ζωης που εμοιαζαν πολλα υποσχομενες γκαντεμιαζουν, πεφτουν σε κακες φουρσεττες και εξαφανιζονται απο προσωπου γης ( οι δεινοσαυροι απο τον μετεωριτη, οι αρχαιοι Ελληνες μαθηματικοι απο τους Ρωμαιους στρατιωτες, οι φυσικοι φιλοσοφοι απο τους θεολογους, κ.τ.λ.), ενω καποια αχθη αρουρης , γλειφοντας και λειχοντας και με τα κερατα τους, εξακολουθουν και την γλιτωνουν ( τα παρασιτα -τα πολυπληθεστερα ειδη του ζωικου βασιλειου-, το παπαδαριο, κ.τ.λ.). Η φυσικη επιλογη δεν επιβραβευει δια της επιβιωσης την ικανοτητα προσαρμογης μονον, αλλα και την καλοτυχια. Αντιθετα, γεγονοτα που ερχονται απο το πουθενα, απο το μακρυνο διαστημα, απο τις μακρυνες αποικιες, απο τις μακρινες ερπετοειδεις περιοχες του ανθρωπινου μυαλου, διαταρασσουν την φυσικη επιλογη και εξαφανιζουν τους δυστυχους τους δεινοσαυρους, τους δυστυχους τους αρχαιους Ελληνες μαθηματικους, τους δυστυχους τους προσωκρατικους φιλοσοφους. Θυλακες αφθονης τζαμπα ενεργειας, που εχει βεβαια συσσωρευτει απο αλλους , παρεχει καταφυγιο σε ανικανα αχρηστα υπολειμματα και φρικωδη εξελιγκτικα τερατα που απο μονα τους δεν θα ζουσαν ουτε μια ωρα. Και θα αφησει η νοηση αυτα τα παροδικα ιστορικα ατυχηματα να κρινουν τι ειναι αληθινο και τι ειναι ψευτικο ? Θα αφησει η νοηση την ζουγκλα της ζωης να πνιξει την ομορφια του κοσμου?

Αλλα ας υποθεσουμε οτι η μια μορφης ζωης, ενας πολιτισμος, μια ιδεα στο μυαλο των ανθρωπων, εαν οντως ανταποκρινεται με λειτουργικο τροπο στο φυσικο περιβαλλον της, αργα η γρηγορα, εδω η εκει, θα επιβιωσει και θα επικρατησει. Ποιος εχει την υπομονη να περιμενει μεχρι τοτε ? Η εξελιξη των μορφων ζωης, των πολιτισμων, των ιδεων, ειναι πολυ-πολυ αργες διαδικασιες. Η νοηση δεν μπορει να περιμενει. Η σκεψη αντιλαμβανεται οτι τον τελευταιο λογο για την λειτουργικοτητα και την αποτελεσματικοτητα των ιδεων που πλαθει, των μαθηματικων σχηματων που καθε φορα επιλεγει να χρησιμοποιησει για να περιγραψει -και ισως ερμηνευσει- τον κοσμο δεν μπορει παρα να προερχεται απο την εμπειρια, απο το φυσικο της περιβαλλον. Αλλα δεν εχει την πολυτελεια της ζωης να αφηνεται ερμαια του γεωλογικου η του ιστορικου η του βιολογικου χρονου και να περιμενει παθητικα την ανταποκριση του περιβαλλοντος ωστε τελικα να αποφασισει με ποιους θα παει και ποιους θα αφησει. Δυσυχως ομως οταν υπαρχει πολυς χωρος, θα πρεπει να υπαρξει και πολυς χρονος για να εντοπιστει η αληθεια και το ψεμα.Θα μπορουσε να φανταστει κανεις εναν εγκεφαλο που να δημιουργει, στο μετρο του δυνατου, ολες τις κατηγοριες που μπορει να φανταστει, εντασσει τα αισθητηριακα δεδομενα με ολους τους δυνατους τροπους σε αυτες, και υστερα να περιμενει υπομονετικα την φυσικη επιλογη σε γεωλογικο, ιστορικο η βιολογικο χρονο να προκρινει τις κατηγοριες που επιτρεπουν την συνεχεια της ζωης και της νοησης και να εξαφανισει τις υπολοιπες. Αλλα η νοηση ειναι γρηγορη διαδικασια. Ειναι λοιπον αναγκασμενη να πιεσει λιγο τα πραγματα, να ανοιξει μερικες μυτες, και ετσι οδηγουμαστε στο κλωτσημα της πετρας του Μπερκλευ και στην φυσικη επιστημη γενικοτερα. Αν μπορουσαμε να περιμενουμε αιωνιως τουμπανιως πραγματι δεν θα χρειαζονταν να κανουμε τιποτε, οι πιο χρησιμες , και αρα αληθινες, κατηγοριες θα ηταν αυτες που θα τυγχανε να χρησιμοποιουνται απο οσους οργανισμοι τελικα επιβιωναν. Αλλα μεχρι τοτε ?

Και κατι ακομη. Η αρχη της οικονομιας, που μπορει κανεις να ισχυριστει οτι ακολουθειται γενικα απο την λειτουργια του ανθρωπινου μυαλου, ειναι μια μαθηματικη και οχι μια φυσικη αρχη. Επιλεγουμε το οικονομικοτερο συνολο αξιωματων για τα νοητικα μας σχηματα, τις λιγοτερες δυνατες κατηγοριες για μια λειτουργικη περιγραφη του κοσμου γυρω μας. Αλλα ποιος μας λεει οτι και η φυση κανει το ιδιο? Η φυση εχει αφθονο πλουτο, δεν χρειαζεται να ειναι τσιγκουνα. Αφηνει ολα τα λουλουδια να ανθισουν, επιτρεπει την επιβιωση σε εκατομμυρια ειδη πλασματων που, απο ενα σημειο και περα τουλαχιστον, δεν μοιαζουν πια καθολου μεταξυ τους, και ομως ζουν ολα μαζυ στο ιδιο φυσικο περιβαλλον. Η ποικιλια των μορφων ζωης δεν φαινεται να μειωνεται παρα μονον μετα απο σπανιες μεγαλες φυσικες καταστροφες. Και ποιος μπορει να ισχυριστει οτι τα θηλαστικα ειναι πιο προσαρμοσμενοι η επιτυχημενοι ζωντανοι οργανισμοι απο τα βακτηρια? Ακομη και δισεκατομμυρια χρονια φυσικης εξελιξης δεν κατορθωσαν, ισως γιατι ενεργειακα δεν χρειαστηκε, να εξαφανισουν το περιττο τμημα του DNA (που γλαφυρα αποκληθηκε junk DNA). Ακομη και στις πιο ενιαιες πολιτισμικα κοινωνιες καταφερνουν και επιβιωνουν καποιοι διαφορετικοι ανθρωποι . Ακομη και στα πιο καλλιεργημενα και λογικα δομημενα μυαλα καταφερνουν και επιβιωνουν καποιες πρωτογονες η χαοτικες μεταφυσικες ιδεες. Υπαρχει στο συμπαν περισσεια ηλεκτρονιων, υπαρχει στις κοινωνιες περισσεια ατομων, υπαρχει στον εγκεφαλο περισσεια νευρωνων. Γιατι να μην υπαρχει και περισσεια κατηγοριων? Σε ενα πλανητη οπου ολα τα γονιδια και ολα τα μιμιδια επιβιωνουν, τι ειναι περισσοτερο και τι λιγοτερο προσαρμοσμενο στις συνθηκες του περιβαλλοντος του, τι ειναι αληθινο και τι ψευτικο, ποιο ειναι η ζωη και ποια η ταινια του καλοκαιρινου σινεμα ? Ο πολυς επιλεκτικος ρεαλισμος ισως αναγκαστει να περιοριστει σε μια λιγο επιλεκτικη θεωρια πολλων κοσμων.

Χάρακας

2-10-2005

28. Η θεωρία της διαδικασίας της γνώσης δια της κατηγοριοποίησης και της ταξινόμησης εκεί των όντων του σύμπαντος μου φαίνεται πιο χρήσιμη από την τρέχουσα υπόθεση της εντόπισης ιδιοτήτων στα όντα. Οι δυο θεωρίες παράγουν τα ίδια αποτελέσματα σχετικά με τα συνηθισμένα επιστημονικά ζητήματα: στη περιγραφή ενός ατόμου κατά Rutherford δεν προκαλείται καμιά αντίφαση αν το “ηλεκτρικό φορτίο” αντιμετωπιστεί σαν ιδιότητα των ηλεκτρονίων ή αν αντιμετωπιστεί σαν κατηγορία στην οποία εντάσσονται τα ηλεκτρόνια (εκτός άλλων). Θα έλεγα λοιπόν ότι : στη κατηγορία “ηλεκτρικό φορτίο” περιέχονται οι κατηγορίες “θετικό φορτίο” και “αρνητικό φορτίο”. Στην πρώτη περιέχονται τα σωματίδια (όντα) που ονόμασε ο Rutherford πρωτόνια και στη δεύτερη αυτά που ονόμασε ηλεκτρόνια.

Το πλεονέκτημα όμως αυτής της δεύτερης διατύπωσης, σε σχέση με την ορθόδοξη θεώρηση των σωματιδίων σαν όντα που διαθέτουν ιδιότητες, είναι ότι δεν χρειάζεται να αναρωτηθούμε “τι είναι ηλεκτρικό φορτίο;” ή “ποια είναι η πραγματική φύση του ηλεκτρικού φορτίου;”. Οι συχνές αυτές απορίες των πρωτοετών της φυσικής συνήθως δέχονται την απάντηση πως “δεν ξέρουμε ακόμα”. Αν θυμηθούμε τώρα ότι αντίστοιχες, ανυπέρβλητες δυσκολίες είχαμε μέχρι σήμερα για όλα τα θεμελιώδη μεγέθη της φυσικής όπως χρόνος, μάζα, ενέργεια κ.λ.π., πρέπει να παραδεχτούμε ότι η θεωρία της κατηγοριοποίησης μας επιτρέπει τουλάχιστον να αποφύγουμε αυτό το αδιέξοδο. Τέτοιες ερωτήσεις δεν έχουν πια νόημα Η αρχή της οικονομίας στην επιστήμη μας υποχρεώνει να υιοθετήσουμε την απλούστερη από τις πιθανές θεωρίες: ότι οι "βαθιές" αυτές έννοιες της φυσικής είναι απλούστατα κατηγορίες-επίθετα. Έτσι παραφράζοντας το κείμενο του Σέξτου Εμπειρικού (της παραγράφου 26) : “Για παράδειγμα το ηλεκτρόνιο: φορτισμένο, με μάζα και στροφορμή. Ωστόσο είναι άδηλο αν το ηλεκτρόνιο έχει πράγματι όλες αυτές τις ιδιότητες, ή αν έχει μια μόνο και εμφανίζεται διαφορετικό λόγω της διαφορετικής δομής των αισθητηρίων οργάνων μας ή ακόμη, αν έχει περισσότερες ιδιότητες από όσες είναι φανερές, μερικές από τις οποίες δεν υποπίπτουν στην αντίληψή μας."

Όσον αφορά τώρα τις παρατηρήσεις ότι η φυσική επιλογή είναι "άδικη", ότι η "νόηση δεν μπορεί να περιμένει" θα σημειώσω πως είναι λάθος να συγχέουμε τις λειτουργίες του σύμπαντος με τις επιθυμίες των θνητών, ή για να το θέσω λίγο επιγραμματικά, τα όντα με τα δέοντα. Όπως λέει ο Χάμσουν, "η ζωή είναι πλούσια σε ανθρώπους και έτσι μπορεί να σπαταλήσει μερικούς". Υπομονή....

Οκκαλίδης

7-10-2005

29. Συμφωνώ με την παρέμβαση αρ. 22 ότι το ερώτημα που έθεσα μπορεί να μην επιδέχεται απάντηση υπό την έννοια ότι δεν είμαστε σε θέση να γνωρίζουμε. Όμως η παρέμβαση 22 απαντά κυρίως στο ερώτημα αν είναι ορθή η λογική μας (p_M = 0) και όχι αν υπάρχει εξωτερικός κόσμος (p_Φ = 0). Εγώ - αν και δεν είμαι απόλυτα βέβαιος - δεν αμφιβάλω για την λογική μου και αυτό ίσως μου δοθεί η ευκαιρία να το εξηγήσω σε επόμενο μήνυμα. Αμφιβάλω σοβαρά μόνο για την ύπαρξη του κόσμου.

Σχετικά με την παρέμβαση αρ. 24 και ειδικά με την πρόταση: “Ας δηλωσει λοιπον ο σοφιστης μας αν θα μπορουσε να υπαρξει καποιο γεγονος, και ποιο θα ηταν αυτο, που θα τον αναγκαζε να παραδεχτει οτι σφαλλει, να παραδεχτει δηλαδη οτι οντως δηλαδη υπαρχει αντικειμενικη πραγματικοτητα ανεξαρτητη απο την υπαρξη η μη του ανθρωπου και του ιδιου.”, η οποία μου ρίχνει αδίκως το μπαλάκι, αφού εγώ δεν ισχυρίζομαι τίποτα και άρα δεν χρειάζεται να αποδείξω τίποτα, παρά ταύτα θα προσπαθήσω να απαντήσω ως εξής:

Πρώτ’ απ’ όλα εγώ ο ίδιος δεν έχω σταθερή άποψη για την πραγματικότητα. Άλλη είχα ως νήπιο, άλλη ως παιδί, άλλη ως έφηβος, άλλη ως ενήλικος και από την ενηλικίωση πολλές φορές έχω αλλάξει άποψη. Πράγματα όπως ο θεός, η ψυχή, αλλά και η αντικειμενική πραγματικότητα μου φαίνονταν κάποτε προφανή και αδιαμφισβήτητα. Αλλά και η ανθρωπότητα από την αρχαιότητα έως σήμερα έχει εξελιχθεί όσον αφορά αυτά τα θέματα. Στην αρχαιότητα και τον μεσαίωνα, χωρίς τις γνώσεις που έχουμε σήμερα για την δομή και την λειτουργία του εγκεφάλου, τον ηλεκτρισμό και την δυνατότητα ύπαρξης ενός υπολογιστή ο οποίος επιπλέον θα χωρούσε στο ανθρώπινο κεφάλι, ήταν αδύνατον ακόμα και για τον σοφότερο να υποψιαστεί ότι ο εγκέφαλος δημιουργεί τις σκέψεις και την συνείδηση. Ήταν “προφανές” λοιπόν για όλους ότι η ανθρώπινη σκέψη και συνείδηση δεν μπορεί να δημιουργείται από το ανθρώπινο σώμα, άρα δημιουργείται από ένα άυλο πράγμα το οποίο ονομάστηκε “ψυχή”. Και από την ψυχή πήγαμε πολύ απλά στον θεό – την τέλεια ψυχή –, την αντικειμενική ηθική, την μετά θάνατον ζωή και άλλα ανθρώπινα κατασκευάσματα. Παρεπιμπτόντως, ένας από τους λίγους φιλοσόφους που αμφισβήτησε όλα αυτά, παρότι τα δεδομένα ήταν συντριπτικά εναντίον του, ήταν ο Πρωταγόρας. Αυτές είναι μόνον μερικές από τις εκατομμύρια περιπτώσεις πλανών στις οποίες έχει υποπέσει ολόκληρη η ανθρωπότητα αλλά και εγώ προσωπικά. Πως μπορώ εγώ μετά από τόσες πλάνες να είμαι σίγουρος για οτιδήποτε; Θα πρέπει να είμαι πολύ αλαζών και πολύ ξεροκέφαλος για να το κάνω.

Για να έλθω και στην θεωρία του κυρίου Οκκαλίδη, για πολλούς αιώνες μέχρι τον εικοστό όλη σχεδόν η ανθρωπότητα συμφωνούσε στην ύπαρξη των αντικειμένων που εμπίπτουν στις κατηγορίες “ψυχή”, “θεός”, “αντικειμενική ηθική”, κλπ. χωρίς όλα αυτά να είναι απαραίτητα υπαρκτές οντότητες. Μπορεί όμως κάλλιστα να ισχυριστεί κάποιος (όπως πολλοί το έχουν κάνει) ότι η πίστη σε αυτές οι κατηγορίες ήταν απαραίτητη για την επιβίωση της ανθρωπότητας αφού κατάργησή τους θα εσήμαινε χάος και αναρχία και συνεπακόλουθα την καταστροφή της κοινωνίας και της ανθρωπότητας. Εδώ μιλάμε ενδεχομένως για δράση της φυσικής επιλογής στην κοινωνία των ανθρώπων και όχι στα άτομα. Ως γνωστόν τέτοια δράση υπάρχει και είναι πρόδηλη σε κοινωνίες όπως των μυρμηγκιών, των μελισσών και άλλων όντων των οποίων η συλλογική λειτουργία είναι πολύ έντονη. Άρα υπάρχει και η περίπτωση όπου η πίστη σε φανταστικές οντότητες βοηθάει στην επιβίωση μίας κοινωνίας και άρα και των ατόμων της;

Σωτήρης Κατσιμίχας

11-10-2005

συνέχεια στη σελίδα 2

Αρχική | Βιβλία | Σοφιστές & σκεπτικοί | Αρχείο - Σύνδεσμοι | Επικοινωνία

Τελευταία ανανέωση: 21-Σεπ-2015.